Kinderen kunnen al in hun eerste levensjaar verlegen reacties uiten. Zijn dit mogelijke voorspellers van latere problemen zoals sociale angst of een lager zelfvertrouwen? Dat is zeker mogelijk. De manier waarop jonge kinderen verlegenheid uiten is namelijk van invloed op hun verdere sociale ontwikkeling en welzijn.
Verlegenheid is een zelfbewuste emotie, omdat het gaat over het bewust zijn van jezelf in een situatie waarbij je aandacht krijgt van andere mensen. Verlegenheid wordt in het algemeen opgevat als een negatieve en belemmerende emotie, omdat het samenhangt met het bezorgd zijn over de mogelijke negatieve beoordeling van anderen. Alle kinderen kunnen verlegen worden in sociale situaties. Toch hebben sommige kinderen, vooral vanwege hun temperament, hier meer last van dan anderen: ze hebben er vaker mee te maken of ervaren het op een intensievere manier.
In sommige gevallen kan verlegenheid leiden tot minder sociale contacten en, in extreme gevallen, tot het ontstaan van sociale angst. Dat gebeurt als het verlegen kind sociale situaties te spannend vindt, als onplezierig ervaart of als andere kinderen het spelen met het verlegen kind minder leuk vinden. De grootste uitdaging van verlegen kinderen lijkt dus om al vroeg te leren hoe ze het beste om kunnen gaan met het reguleren van deze emotie tijdens de sociale interacties.
Verlegen baby’s
Reddy heeft met haar pioniersstudie met vijf kinderen voor de eerste keer aangetoond dat baby’s al in de eerste zes maanden verlegen gezichtsuitdrukkingen laten zien. Ze vond bijvoorbeeld dat baby’s van drie maanden verlegen lachjes lieten zien tijdens sociale interacties met bekende en onbekende mensen. Deze gezichtsuitdrukkingen worden ook wel ‘coy smiles’ (verlegen lachjes) genoemd en zijn de combinatie van een lach en de afwending van de blik of van het hoofd. De vraag is of deze verlegen lachjes van jonge baby’s echt expressies zijn van hun sociale zelfbewustzijn of een simpele emotionele reactie. Om daarachter te komen, hebben onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam de verlegen lachjes van 4-maanden-oude baby’s systematische geobserveerd tijdens de interactie met hun moeder, met hun vader, met een vreemde en toen ze alleen voor de spiegel stonden. De jonge baby’s lieten het hoogste aantal verlegen lachjes zien tijdens de interactie met een vreemde persoon en het laagste aantal toen ze alleen voor de spiegel stonden (zie Foto 1). Coy smiles blijken dus geen verwarde emotionele reacties te zijn: ze worden uitgelokt door onverwachte aandacht van onbekende mensen, net als bij oudere kinderen en volwassenen. We kunnen dus veronderstellen dat een eerste vorm van verlegenheid al bestaat in de vroege babytijd.
Gratis pdf
Dit zijn de eerste alinea’s van een artikel van de hand van Cristina Collonesi in het kwartaalmagazine van Vakblad Vroeg. Verder lezen? Open de (gratis) pdf van het artikel: Verlegenheid kent meerdere gezichten
