Tussen 2003 tot 2013 verviervoudigde het aantal kinderen van 4 tot 18 jaar dat Ritalin kreeg vanwege ADHD. Vaak gebeurde dit zonder goede diagnostiek, blijkt uit nieuw onderzoek. Over de gehele linie kan de toepassing van de ADHD-richtlijn stukken beter.

‘Methylfenidaat ofwel Ritalin is bedoeld voor kinderen met ADHD. Dan begin je dus met goed vast te stellen of het kind inderdaad ADHD heeft’, zegt Pieter Hoekstra, hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie bij het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie Accare. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar blijkt in de praktijk anders te liggen. Dat ontdekten Hoekstra en zijn onderzoekers door analyse van vijfhonderd dossiers van kinderen die bij verschillende ggz-instellingen in het land methylfenidaat voorgeschreven hadden gekregen.

Geen interviews ouders

De onderzoekers analyseerden dossiers uit 2008 en uit 2012. Op zeven aspecten bekeken ze hoe het diagnostisch proces en het voorschrijven van Ritalin was verlopen. Eén daarvan was of de arts, zoals de ggz-richtlijn aanbeveelt, met de leerkracht had gesproken tijdens het diagnostisch onderzoek. Dat was in een kwart van de gevallen niet gebeurd. De aanbeveling om een semigestructureerd interview met de ouders af te nemen, waarbij de clinicus aan het einde scoort of de antwoorden voldoen aan de ADHD-criteria, vond al helemaal weinig navolging. ‘Zo’n interview heeft in ongeveer 75 procent van de gevallen niet plaatsgevonden’, zegt Hoekstra.

Geen harde criteria

Voorschrijven van methylfenidaat mag pas wanneer de ADHD matig tot ernstig is. De clinicus moet dus eerst een goede ‘ernstbepaling’ maken, zegt Hoekstra. Afgaande op de dossiers is dat slechts in 1 procent van de gevallen gebeurd. De richtlijn bevat overigens geen duidelijke ijkpunten om de ernst van de ADHD te bepalen, ook niet de nieuwe ggz-standaard uit 2019. Volkomen objectieve testen daarvoor bestaan ook niet, zegt de hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie. ‘ADHD is een psychiatrische diagnose en in de ggz is het vaststellen van aandoeningen met testen bijna ondoenlijk. De arts moet dus altijd zelf een klinische inschatting maken. Daarvoor zijn de gesprekken met ouders en leerkrachten essentieel. Je verwacht de weerslag daarvan in het dossier te vinden, als basis voor een behandelplan. Maar die situatie kwamen we in de praktijk zelden tegen.’

De onderzoekers ontdekten ook dat ouders en leerkrachten weinig psychosociale begeleiding aangeboden kregen. ‘Bij een milde of matige ADHD zou je moeten starten met leerkrachttraining of oudertraining. Alleen, die ernstbepaling ontbreekt dus meestal. De leerkrachtbegeleiding wordt in slechts 20 procent van de gevallen gegeven, de oudertraining in slechts 4 procent van de gevallen. Een teleurstellend resultaat.’

Advertentie

Elk jaar stoppen

De richtlijn adviseert elk jaar even te stoppen met Ritalin om te kijken of dit medicatiegebruik nog wel nodig is. Uit vrees voor terugval wordt dit advies niet vaak opgevolgd, weet Hoekstra. In een deelstudie hebben de onderzoekers gekeken naar het effect van stoppen bij kinderen die het middel al langere tijd gebruikten. ‘Volgens de richtlijn is de effectiviteit van het gebruik van methylfenidaat niet aangetoond voor langer dan twee jaar. Wij hebben kinderen die het middel al langer dan twee jaar gebruikten, verdeeld in twee groepen: de helft kreeg een placebo, de andere helft bleef het oude middel gebruiken. Van geen van beide groepen kinderen wisten onderzoekers, artsen, ouders of kinderen zelf wat ze slikten.’

Verrassend

De resultaten waren verrassend. Gemiddeld genomen had de groep kinderen die het middel bleef gebruiken minder ADHD-verschijnselen dan de kinderen die een placebo kregen. Ritalingebruik kan dus ook na langere tijd zinvol zijn, concludeert Hoekstra. Tegelijkertijd was het functioneren van zowat 60 procent van de kinderen die een placebo hadden gekregen volgens hun arts niet noemenswaardig verslechterd. ‘Je zou op grond van onze resultaten kunnen vermoeden dat veel kinderen onterecht te lang Ritalin krijgen.’

Lees verder op zonmw.nl >>

Zie ook:
ADHD-preventie vrijwel onontgonnen terrein – anderhalf miljoen subsidie voor onderzoek
Praktische handreikingen voor begeleiden ADHD-kind
Oudertraining effectief bij kleuters met ADHD en gedragsproblemen

Vakblad Vroeg is er voor professionals die werken in de geboortezorg en met kinderen tot zeven jaar en hun ouders. Een abonnement kost slechts €28,- per jaar.

Ontdek ons VROEG-magazine

Vakblad Vroeg is er voor professionals die werken in de geboortezorg en met kinderen tot zeven jaar en hun ouders. Sleutelwoorden zijn preventie, vroegtijdige onderkenning en vroeghulp. Ons kwartaalmagazine biedt achtergrond en verdieping. Een abonnement kost slechts € 28,- per jaar.

AdvertentieAbonneren op lentenummer
Meld je aan voor de nieuwsbrief

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van de geboortezorg en de zorg rond het jonge kind en zijn ouders? Schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief. Deze verschijnt iedere dinsdagochtend.

"*" geeft vereiste velden aan