Om anderen te begrijpen moet je kunnen bedenken wat zij denken. Dit noemen we ‘Theory of mind’. Doorgaans ontwikkelen kinderen dit vermogen tussen hun vierde en zesde levensjaar. Dit proces is te versnellen door vijfjarigen meer met complexe situaties in aanraking te laten komen. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Burcu Arslan aan de Rijksuniversiteit Groningen.
De meeste driejarigen kunnen niet goed verstoppertje spelen. Ze sluiten bijvoorbeeld hun ogen alsof ze denken ‘Niemand weet dat ik hier ben als ik ze niet kan zien’. Tegen de tijd dat ze vier jaar oud zijn, begrijpen ze dat mensen verschillende dingen kunnen weten en denken: deze theory of mind maakt dat ze zich beter kunnen verstoppen.
Theory of mind is ook belangrijk in complexe sociale situaties, zoals iemand betrappen op een leugen of het bewaren van een geheim. Stel bijvoorbeeld dat vader en zoon samen moeder willen verrassen en geheim willen houden wat ze voor haar verjaardag hebben gekocht. De zoon moet dan het volgende kunnen beredeneren: ‘Moeder mag niet weten dat ik weet wat haar verjaardagcadeautje is’. Als de zoon jonger is dan 6 jaar, dan is het onwaarschijnlijk dat hij deze redenering kan toepassen en is het waarschijnlijk dat hij informatie zal prijsgeven vóórdat zijn moeder haar verjaardag viert.
Waarom duurt deze ontwikkeling van simpele naar complexe theory of mind twee jaar? Arslan combineert computationele cognitieve modellen met empirisch onderzoek om een antwoord op deze vraag te geven. Door de gedachtewereld van kinderen te simuleren in een computerprogramma kwam zij tot een nieuwe voorspelling: de ontwikkeling van complexe theory of mind kan worden versneld in kinderen van 5 jaar oud door ze meer met deze complexe situaties in aanraking te laten komen.
Daarop heeft zij vijfjarigen getraind met een groot aantal voorbeelden van complexe theory of mind. Zoals het model voorspelde, waren de kinderen inderdaad in staat om complexe theory of mind te gebruiken, zowel na twee weken training als na een tussenpoos van vier maanden.
A computational cognitive modeling approach to the development of second-order theory of mind
