Ouders, coaches en leraren kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van het kinderbrein. Met name motivatie is voor jonge kinderen de sleutel om ergens beter in te worden. Ouders en professionals dienen kinderen hier de mogelijkheden toe te bieden. Motiveren hangt daarbij nauw samen met diepgaand oefenen en uitstekende begeleiding.
Ben Daeter
Voordat een kind geboren wordt, is er al veel gebeurd in dat hoofdje. Zo’n 42 dagen na de bevruchting worden er al neuronen (zenuwcellen) geproduceerd. En met wat voor een tempo! Uit de neurale stamcellen worden zo’n 250.000 nieuwe neuronen per minuut gevormd en synapsen (contactplaatsen tussen neuronen) met een snelheid van 40.000 per seconde.
Tijdens deze productie gaan die neuronen naar de verschillende hersengebieden om daar verbindingen (synapsen) met andere neuronen te maken. Die ontwikkelingen gaan maar door: n heel de voorschoolse periode hebben de hersenen zich verviervoudigd!
In de eerste twee levensjaren hebben de hersenen van het kind al 80% van het gewicht van volwassen hersenen; in het zesde jaar zelfs al 90%. En dat verbindingen maken tussen de neuronen (synapsen) gaat maar door. Overbodige verbindingen verdwijnen echter ook weer. Al bij al een heel proces, dit groeien en snoeien.
Bij dit alles is het van groot belang dat er al vanaf de geboorte myelinisatie plaatsvindt: de vorming van een vettige witte beschermende stof om de zenuwuitlopers. Daardoor kunnen boodschappen snel en soepel via de zenuwbanen (O, Daly, 2020). De motorische en sensorische neuronen worden op de contactpunten dus bedekt met myeline ten gunste van snelheid en nauwkeurigheid van vaardigheden.
Invloed op myelinevorming
Recent is ontdekt dat ouders, coaches, leraren en het kind zelf invloed kunnen uitoefenen op die myelinevorming. Het kind moet dan wel de gelegenheid krijgen zich ergens intensief in te oefenen; we noemen dat deep practice.
We kunnen dus zelf er iets aan doen om ergens beter in te worden. Daar is dan wel motivatie voor nodig. Denk maar aan het meisje dat vol bewondering naar een voetballer kijkt en denkt zo wil ik ook worden; of de jongen die net zo wil uitgroeien als zijn meester. Er ontvlamt iets – we noemen dat ignition – waarna actie volgt. Het gaat hierbij om passie en doorzettingsvermogen.
Biologische wortel
Ouders en professionals dienen kinderen daartoe kansen te bieden. Zij kunnen ervoor zorgen dat kinderen in contact komen met voor hen interessante zaken en anderen kunnen ontmoeten. De bekende pedagoog Carol Dweck geeft in dit verband als advies: let op waar je kinderen door gefascineerd zijn.
Zij kunnen kinderen dus mogelijkheden bieden ergens sterk voor gemotiveerd te raken. Vervolgens kunnen zij zich hier sterk in oefenen. We noemen dit mastercoaching. Ignition (motivatie), deep practice (diepgaand oefenen) en mastercoaching (uitstekende begeleiding waardoor ignition en deep practice mogelijk worden) hangen ten nauwste samen.
Myeline is in feite de biologische wortel van het leren. Het kind moet als het ware ‘ontstoken worden’ om tot daden en gedachten te komen; dan pas zal het myelinisatieproces op gang komen. Er moet eerst iets ‘ontvlammen’.
Absorberen, delen, vertragen en herhalen
Om dit proces op gang te brengen gaat het niet om zomaar wat oefenen, maar om sterk toegewijde oefening. Bij deep practice hoort ten aanzien van iets leren: absorberen (in zichzelf opnemen wat men wil bereiken), verdelen (stap voor stap iets leren), vertragen (indien nodig), herhalen (om een goede basis aan het leren te geven) en blijven oefenen.
Bij dit alles is een positieve houding ten opzichte van fouten maken onontbeerlijk.
Stimuleren en motiveren
Een goede coach weet interesse voor onderwerpen te stimuleren en motiverend te werken. Er moet sprake zijn van een groot inlevingsvermogen in het kind en erkenning van individuele verschillen tussen de kinderen. De coach is op de hoogte van ieders leerniveau en persoonlijkheidsontwikkeling. Ook toont hij of zij flexibiliteit en weet hij zich op het juiste moment aan te passen. Zo bekrachtigt een coach gewenst en elimineert ongewenst gedrag.
De mastercoach onderscheidt zich daarenboven door een goed inzicht in het genoemde myelineproces, is uitstekend op de hoogte van leerprocessen en heeft een praktisch instinct om dit alles op het juiste moment te gebruiken, daarbij precies aanvoelend op welk moment het kind ergens behoefte aan heeft.
Eigen vorming
Deze nieuwe vorm van coachen houdt in dat de coach tevens voortdurend bezig is met zijn eigen vorming. Wat de coach doet voor zichzelf verschilt in feite niet met wat hij van zijn leerlingen vraagt. Het kan dan leiden tot positieve gedragsveranderingen. Daarbij is de coach uitsluitend gericht op de groeimindset van de leerling, met oog voor het bevorderen van het doorzettingsvermogen, de zelfredzaamheid en de motivatie.
Ook dient een coach op de hoogte te zijn van de betekenis van chunking: eerst naar het grote geheel kijken (voetballer willen worden of hetzelfde als de juf meester zijn) en daarna de gewenste vaardigheden in stukjes opdelen. Van belang is verder een tijdsplanning en pas verdergaan met iets als men een onderdeel volledig beheerst. Juist dan zal er een betere myelinisatie plaatsvinden.
Hierbij hoort ook een positieve opvatting over de betekenis van fouten maken. Bij deep practice opereert een kind op de randen van zijn kunnen. En juist bij fouten maken is er sprake van een verhoogde hersenactiviteit. Wat zou het een prima zaak zijn als alle coaches (met name de coachende ouder) mastercoaches zouden worden!
Ben Daeter is werkzaam geweest in vele sectoren van het onderwijs. Steeds maar vooral na die periode is hij zich gaan verdiepen in onderwerpen als hoogbegaafdheid, aangeleerde hulpeloosheid, de werking van de hersenen, epigenetica, het kinderbrein en muziek. Zijn meest recente boek is: het Mysterie van het leren. Hij schreef tientallen boeken en honderden artikelen (veel voor het tijdschrift Talent) en ook enkele biografieën.
Bronnen
- O,Daly. (2020). Hersenontwikkeling in Homo sapiens van foetus tot volwassene. Moldavië: GlobeEdit; Dodo Books.
- Zie ook: Daeter, Ben. (2022). Het mysterie van het leren. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
