Tegen minimale kosten is het gezondheidseffect van vaccinatieprogramma’s maximaal, zo toont nieuw onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Door de Nederlandse vaccinatieprogramma’s zijn de afgelopen eeuw 6 tot 12 duizend levens gered.
Dat blijkt uit promotie-onderzoek van Maarten van Wijhe aan de Universiteit Groningen, waarover scienceguide.nl bericht, naar de geschiedenis en effectiviteit van Nederlandse vaccinatieprogramma’s.
Goed uitgevoerd onderzoek
Op verzoek van de Volkskrant las Maarten van Smeden, statisticus aan het LUMC, de Groningse studie. Hij spreekt van een ‘degelijk opgezet en goed uitgevoerd onderzoek met state of the art statistische methoden’. Van Smeden wijst er bovendien op dat alles uit de kast is gehaald om te voorkomen dat het effect van vaccinatie wordt overdreven. “Zo is er bij wijze van reality check ook een analyse gemaakt van twee infectieziekten waarvoor géén vaccinatie is. Zoals verwacht zie je daar geen daling van de relatieve sterfte.”
Vaccinatiegraad daalt
De vaccinatieprogramma’s zijn de laatste tijd weer volop in het nieuws, omdat steeds meer mensen geloven dat vaccinaties slecht zouden zijn voor de gezondheid van kinderen.Die opvatting zorgt ervoor dat de vaccinatiegraad al sinds een paar jaar rond de 90% ligt. Dat is 5% onder het streefcijfer dat nodig is om resistentie op populatieniveau te garanderen zodat dat kinderen geen besmettelijke ziekte krijgen. Uitbraken van bijvoorbeeld mazelen zijn nog steeds niet helemaal tot staan gebracht. Zo is er in 2017 een mazelenuitbraak geweest in voornamelijk midden-Europa, met 20.000 gemelde ziektegevallen en 35 doden. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) laat weten dat er in 2018 in Europa nu al meer dan 41.000 ziektemeldingen van mazelen zijn.
Beslissingen onderbouwen
In de afgelopen eeuw is het aantal ziekte- en sterfgevallen voor diverse infectieziekten drastisch afgenomen. Enkele verklaringen hiervoor zijn de verbeteringen in voeding, sanitaire voorzieningen, toegang tot schoon drinkwater, antimicrobiële middelen en tenslotte vaccinatieprogramma’s. Vaccinaties worden daarbij gezien als een van de belangrijkste ontwikkelingen in de publieke gezondheid van de twintigste eeuw.
Het onderzoek van Maarten van Wijhe is – zo zegt hijzelf – ook bedoeld om beleidsmakers en ouders te helpen nu de discussie over vaccinatie weer volop is losgebarsten. “Het evalueren van de impact en effectiviteit van deze oudere vaccinatieprogramma’s wordt steeds belangrijker door de toenemende weerstand tegen vaccinaties in recente jaren. Zulke evaluaties kunnen ouders en beleidsmakers helpen onderbouwde beslissingen te nemen omtrent wel of niet vaccineren en het beleid daaromheen.”
Effectief
Uit het Gronings onderzoek blijkt dus dat de vaccinatieprogramma’s voor kinderen zeer effectief zijn geweest. “We hebben de impact van vaccinatieprogramma’s op het aantal gemelde ziektegevallen gemeten. Hierbij hielden we rekening met seizoenspatronen, meerjaarlijkse cycli en algemene lange termijn trends. Onze analyses laten zien dat vaccinatieprogramma’s zeer succesvol zijn geweest in het voorkomen van ziekten: in de eerste jaren hebben vaccinaties tegen difterie, polio, bof en rodehond respectievelijk 78.4%, 90.0%, 79.0% en 49.5% van de ziektegevallen voorkomen. Vaccinatieprogramma’s hebben niet alleen bijgedragen aan een daling in sterfte maar ook in ziektegevallen.”
Kosten-baten positief
Ook heeft het promotieonderzoek van Van Wijhe naar de kosten en baten gekeken van deze vaccinatieprogramma’s. “De overheidsuitgaven aan vaccinatieprogramma’s zijn geleidelijk toegenomen van € 5 miljoen (omgerekend naar kosten in 2016) tijdens de officiële start van deze programma’s in 1957, tot € 94 miljoen in 2014. Vooral in de laatste drie decennia zijn de kosten sterk gestegen door de invoering van duurdere vaccins tegen bijvoorbeeld pneumokokken.”
Maar deze kosten zijn minimaal in vergelijking met de stijging van de zorgkosten in Nederland. “In verhouding tot de totale gezondheidszorguitgaven zijn de kosten van vaccinatieprogramma’s minimaal en laten de laatste jaren zelfs een dalende trend zien.”
Om veel leed te voorkomen
De promovendus zegt in zijn slotwoord dat er in de toekomst altijd goed gekeken moeten worden naar langetermijneffecten. “Hedendaagse en toekomstige vaccinatieprogramma’s kunnen niet afzonderlijk van elkaar worden beoordeeld maar moeten in de context van het Rijksvaccinatieprogramma en haar geschiedenis als geheel worden gezien. Inzicht in de waarde en impact van vaccinatieprogramma’s van vandaag en de toekomst, is alleen mogelijk vanuit een historisch perspectief.”
Beleidsmakers in de zorg moeten volgens Van Wijhe inzien dat de redenen en motivatie om te vaccineren dynamisch zijn. Daar moet men bewust van zijn bij het opstellen van communicatieprogramma’s voor het grote publiek. Vaccinaties hebben in Nederland veel levens gered en veel leed voorkomen. Wel moeten beleidsmakers erkennen dat door het verdwijnen van de ziektes uit het collectieve geheugen ook het draagvlak voor de vaccinaties afneemt. Daarom moet voortdurend benadrukt worden dat dergelijke programma’s van het grootste belang zijn voor de volksgezondheid. Zo besluit Van Wijhe in zijn proefschrift.
Verder lezen
Dit bericht is een samenvatting van een uitgebreid bericht over het promotie-onderzoek op scienceguide.nl. Lees verder >
