Het is belangrijk dat asielzoekerskinderen op school ook in hun eigen taal leren. En niet alleen in het Nederlands, zoals nu veelal gebeurt. Dat staat in de handreiking ‘Ruimte voor nieuwe talenten’. Het ministerie van Onderwijs en de PO-raad (de vereniging van basisschoolbesturen) hebben het boekje laten maken voor alle basisscholen in het land om te laten zien hoe je vluchtelingenkinderen het beste kunt opnemen en onderwijzen.
Maak op je school een meerjarenplan voor nieuwkomersleerlingen en gebruik de moedertaal van een leerling als opstapje voor het leren van Nederlands én andere vakken. Dat zijn twee belangrijke aanbevelingen uit de handreiking ‘Ruimte voor nieuwe talenten’. Op dit moment blijft onderwijs aan nieuwkomers nog vaak beperkt tot één of twee jaar opvang in een taalklas, daarna moet een kind met de stroom mee. Wetenschap én praktijk brachten echter nieuwe inzichten aan het licht, die vraagtekens plaatsen bij deze abrupte overgang en bij het nut van een eenzijdige focus op correct taalgebruik. “Contact met Nederlandstalige leeftijdsgenootjes is vanaf het eerste moment natuurlijk cruciaal,” zegt auteur Maaike Hajer. “Maar ook als je dagelijkse communicatie op school in het Nederlands al goed verloopt, is het nog niet gezegd dat alle vakken volledig in het Nederlands kunnen. Het leren van kinderen verloopt via de moedertaal, dát is de springplank.’’
Identiteit
Identiteit speelt eveneens een rol, laat Hajer in een interview in NRC weten. “De moedertaal is verbonden aan het land waar je vandaan komt, het zegt iets over wie je bent, je achtergrond, je cultuur. Het is niet goed om kinderen hun identiteit af te nemen, en te zeggen: je bent nu in Nederland, je praat Nederlands, je wordt Nederlands en vergeet alles wat je aan bagage hebt meegenomen. Daar wordt niemand gelukkig van. Bovendien is het gebruik van de moedertaal in de klas cruciaal bij het leren van de Nederlandse taal en bij het opdoen van inhoudelijke vakkennis. In Nederland is jarenlang het idee geweest: als je hier komt, leer je de taal en pas je je aan. Maar zo simpel is dat niet. Kinderen hebben de wereld in hun eigen taal leren ontdekken. Ze denken en leren in deze taal. Het is onmogelijk om de moedertaal uit te schakelen. Bovendien doen we kinderen tekort. Een leerling uit Syrië heeft allerlei vaardigheden en vakkennis op school opgedaan, maar daar borduren we in Nederland niet op voort. Nee, we zeggen: jij leert eerst twee jaar de Nederlandse taal en daarna krijg je vakonderwijs in een reguliere klas. Terwijl we weten dat kinderen op zijn minst vijf jaar nodig hebben om de taal dusdanig onder de knie te krijgen dat zij schooltaal voldoende beheersen om zonder speciale taalsteun op een school te kunnen meedraaien. Ondertussen staat het Syrische kind eigenlijk stil in zijn ontwikkeling, het leert niets inhoudelijks over natuurkunde of geschiedenis bijvoorbeeld. Het leert alleen Nederlands. We zien dat een grote groep asielkinderen zodoende doorstroomt naar de laagste schoolniveaus, terwijl ze ook best havo of vwo hadden kunnen doen.”
Meertaligheid in de praktijk
Haar pleidooi betekent overigens niet dat leerkrachten lessen in het Arabisch moeten geven. “Er zijn allemaal creatieve manieren om de meertaligheid van de leerlingen te gebruiken in de les zonder zelf een taalcursus te hoeven volgen. Gebruik Google Translate, zoek filmpjes op YouTube over bijvoorbeeld koolstofkringloop. Maar zet ook ouders in van vluchtelingenkinderen, die kunnen vaak prima helpen in de klas. Voor de Nederlandse klasgenootjes is het ook leerzaam. Ze leren over verschillende talen, verschillende schriften en klanken. Ze zien dat je in het Chinees kunt rekenen. Dat sommige talen veel op elkaar lijken. Het laat zien hoe de wereld in elkaar steekt.”
De handreiking bevat tal van praktische voorbeelden en tips voor het omgaan met meertaligheid in de klas door het geven van taalsteun in alle vakken, passend bij de leeftijd. Ook voor schoolleiders, bestuurders en partners staat er veel waardevolle informatie in de handreiking, om vanuit een gezamenlijk beleid een meerjarig integratieproces te begeleiden.
Risico op een verloren generatie
Maar als we op dezelfde voet verder gaan, ligt het risico van een verloren generatie op de loer, waarschuwt de PO-Raad. Na twee jaar is een nieuwkomersleerling formeel geen nieuwkomer meer en toch heeft hij nog extra aandacht nodig om zijn eigen niveau te halen. Als een leerling bijvoorbeeld alleen nog gebruik mag maken van het Nederlands, kan dat zijn cognitieve en sociale ontwikkeling in de weg staan en gaat leertijd verloren.
Handreiking PO-Raad biedt nieuw perspectief op meertaligheid en integratie
