Het bieden van een veilige omgeving is van groot belang voor het welbevinden van kinderen en een voorwaarde voor het realiseren van de andere basisdoelen. Een gevoel van veiligheid vormt dan ook de ‘motor’ van hun ontwikkeling en moet het zwaarst wegen bij de beoordeling van de pedagogische kwaliteit. Wat zijn de basisvoorwaarden?
Twee bronnen bevorderen met name het gevoel van veiligheid van jonge kinderen: de relaties met pedagogische beroepskrachten en de inrichting van de omgeving. Ook leeftijds- en groepsgenoten kunnen op jonge leeftijd een bron van veiligheid vormen, maar dan moeten zij elkaar wel regelmatig zien en elkaar goed leren kennen.
Interactievaardigheden
Bij de opvang van kinderen zijn kwalitatief goede interacties tussen pedagogische beroepskrachten en kinderen van belang. Hierbij gaat het om basale interactievaardigheden, zoals sensitieve responsiviteit (warmte of ondersteunende aanwezigheid), het stellen van grenzen en respect voor de autonomie. Daarnaast zijn ook vaste medewerkers en vaste groepen nodig. Vooral voor baby’s is dit zeer belangrijk. Een aandachtspunt hierbij is de overgang van kinderen naar een volgende groep, waarbij het samen met een bekend groepsgenootje overplaatsen een beschermende factor kan zijn.
Voorspelbaar, aantrekkelijk en vertrouwd
Kinderen voelen zich veilig en thuis in een leefomgeving die voorspelbaar, aantrekkelijk en vertrouwd is. Voor welbevinden en betrokkenheid is het belangrijk dat kinderen weten waar ze zijn, voor welke activiteit een bepaalde plek is bedoeld en waar de grenzen liggen. Baby’s hebben voor hun gevoel van veiligheid een rustige omgeving nodig, evenals oogcontact met opvoeders. Tenslotte geeft een vast dagritme kinderen regelmaat en houvast en daarmee een gevoel van veiligheid.
Een goede begeleiding van de pedagogisch medewerker is hierbij essentieel. Zij/hij kan ervoor zorgen dat kinderen zich veilig bij elkaar voelen door hen te begeleiden en te stimuleren om samen te spelen, zich te verplaatsen in elkaar en samen met hen problemen op te lossen.
Veerkracht
De aanwezigheid van sensitief reagerende opvoeders in de eerste levensjaren blijkt bevorderlijk voor de veerkracht van kinderen, ook op langere termijn. Warme vertrouwde relaties maken dat kinderen weten dat er goed voor ze wordt gezorgd en dat zij worden gerespecteerd. Daarnaast beschermen sensitieve reacties tegen overmatige stress.
Kinderen die opgroeien in een veilige omgeving zijn later flexibeler bij het oplossen van problemen en hebben het vermogen om met stress om te gaan. Bovendien dragen sensitieve reacties van opvoeders bij aan empathie en de neiging om anderen te helpen als dat nodig is.
Samenvatting hoofdstuk ‘Emotionele veiligheid’
Dit bericht is een samenvatting van het hoofdstuk ‘Emotionele veiligheid’ in het ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. De auteur Dr. Mirjam Gevers Deynoot-Schaub is pedagoog en gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is lid van het NCKO en werkzaam bij het Kohnstamm Instituut. ‘Emotionele veiligheid’ hoort bij de doelstelling ‘Het bieden van emotionele veiligheid in een veilige en gezonde omgeving’.
Meer over het ‘Pedagogisch curriculum’
In mei 2017 verscheen de uitgave ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. Diverse onderzoekers en wetenschappers op het gebied van opvoeden hebben samen dit curriculum geschreven. Hierin staan thema’s die belangrijk zijn voor een goede kwaliteit, bijvoorbeeld welbevinden & betrokkenheid, gehechtheid, taalontwikkeling en gezonde leefstijl. Bij ieder thema staat wat jonge kinderen nodig hebben, wat jonge kind voorzieningen moeten bieden en wat dat betekent voor het kind, nu en in de toekomst. Elk thema past bij één van de vier pedagogische doelen van prof. Dr. Marianne Riksen-Walraven, zoals in de wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) zijn opgenomen.
Klik hier voor meer informatie over het curriculum.
