Het creëren van een veilige basis is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van autonoom gedrag bij jonge kinderen. Een stimulerend klimaat binnen de kinderopvang vormt hiervoor het fundament. Zo kan het kind de wereld om hem heen leren verkennen en vertrouwen.
Tekst: Mascha Boelaars, BKK
Illustratie: Jane Klein, OptimaForma, Nijmegen
Naast behoefte aan een veilige omgeving, heeft het jonge kind behoefte aan socialisatievormen om persoonlijke competenties te kunnen ontwikkelen. Denk aan veerkracht, emotieregulatie en impulscontrole, autonomie en cognitieve en taalvaardigheden. De ontwikkeling van sociale competenties, zoals empathie, pro-sociaal gedrag en sociale verantwoordelijkheid varen er eveneens wel bij. Tot slot moeten kinderen de ruimte krijgen om de cultuur en de normen en waarden van een samenleving eigen te maken.
Gezond en kansrijk opgroeien
Het opbouwen van een veilige gehechtheidsrelatie met een of meerdere volwassenen vormt in het eerste levensjaar de basis voor een gezond en kansrijk opgroeien. Tijdens het tweede jaar komen daar de ontwikkeling van autonomie en individualisatie bij. Daarna ontwikkelt zich het vermogen om te imiteren, ook om zich iets voor te stellen wat er niet meer is. In de loop van het derde jaar beginnen leeftijdsgenootjes een rol te spelen en zien we een begin van samen spelen. Hiervoor is het beheersen van communicatieve vaardigheden vereist. In deze periode ontstaat tevens het vermogen om zich aan te passen aan de eisen van opvoeders.
Drie dimensies
Bij ondersteunende opvoeding zijn drie dimensies van belang, te weten warmte (responsiviteit), gedragscontrole (sturen) en autonomie (stimuleren):
- Voorbeelden van warmte die pedagogische beroepskrachten kunnen uitdragen zijn: bemoedigen, helpen, samenwerken, affectie tonen en sensitief reageren op signalen.
- Gedragscontrole verwijst naar het gedrag waarmee ouders en opvoeders proberen het gedrag van het kind te reguleren. En wel zodanig dat het kind zich de regels en normen eigen maakt en leert omgaan met de structuur in het leven van alledag.
- Om autonomie te stimuleren, kunnen pedagogische medewerkers kinderen aanmoedigen een eigen mening te formuleren en actief betrekken bij het oplossen van problemen.
Een warme, voorspelbare en autonomie-ondersteunende opvoeding helpt daarbij. Hierdoor ervaren kinderen een veilige basis van waaruit ze de wereld kunnen verkennen. Psychologische controle en harde discipline gaan samen met een minder gunstige ontwikkeling en zijn geassocieerd met probleemgedrag.
Samenvatting hoofdstuk ‘Socialisatie’
Dit bericht is een samenvatting van het hoofdstuk ‘Socialisatie’ in het ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. De auteur Prof. Dr. Peter Prinzie is hoogleraar Orthopedagogiek bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen aan de Erasmus Universiteit. Socialisatie hoort bij de doelstelling ‘Socialisatie door overdracht van algemeen aanvaarde normen en waarden’.
Meer over het ‘Pedagogisch curriculum’
In mei 2017 verscheen de uitgave ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. Diverse onderzoekers en wetenschappers op het gebied van opvoeden hebben samen dit curriculum geschreven. Hierin staan thema’s die belangrijk zijn voor een goede kwaliteit, bijvoorbeeld welbevinden & betrokkenheid, gehechtheid, taalontwikkeling en gezonde leefstijl. Bij ieder thema staat wat jonge kinderen nodig hebben, wat jonge kind voorzieningen moeten bieden en wat dat betekent voor het kind, nu en in de toekomst. Elk thema past bij één van de vier pedagogische doelen van prof. Dr. Marianne Riksen-Walraven, zoals in de wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) zijn opgenomen.
Ga voor meer informatie over het curriculum naar: stichtingbkk.nl
