Een veranderde afstelling van de genen door gebrek aan voedingsstoffen in de baarmoeder verklaart chronische gezondheidsproblemen op latere leeftijd. Dit geldt onder meer voor overgewicht. Opmerkelijk is dat deze ontdekking is gedaan in het kader van onderzoek naar wat de Hongerwinter ons kan leren over metabole gezondheid.
Dat schrijven onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Columbia University in het wetenschappelijke tijdschrift Science Advances. Zij onderzochten mensen die werden geboren tijdens of kort na de Hongerwinter van 1944-1945.
Afstelling genen
De onderzoekers keken eerder apart naar hoe de afstelling van je genen, ook wel epigenetica genoemd, van ongeboren kinderen veranderde tijdens de Hongerwinter. Ook wisten ze al dat deze kinderen als volwassene een hogere kans hebben op zwaarlijvigheid, type 2-diabetes en ongunstige bloedvetwaarden. Maar het was nog niet duidelijk of, en zo ja van welke genen, een verandering in de epigenetische afstelling ook de verklaring was voor de chronische aandoeningen bij de Hongerwinterkinderen.
Grotere kans op overgewicht
Dat lijkt nu daadwerkelijk het geval. Dankzij technologische vooruitgang konden de onderzoekers bij alle 422 deelnemers aan de Hongerwinterstudie de epigenetische verandering van het hele genoom meten. Ze deden dit ook voor 463 broers of zussen en mannen en vrouwen die in dezelfde kraamkliniek waren geboren als de Hongerwinterkinderen, maar dan voor of minimaal 9 maanden na die periode. “Met een nieuwe aanpak om de data te analyseren kwamen we erachter dat specifieke veranderingen in de methylatie van het dna ten grondslag liggen aan een grotere kans op overgewicht en meer ongunstige vetten in het bloed. Beide zijn belangrijke risicofactoren voor storingen in de stofwisseling van suikers en vetten”, aldus dr. Bas Heijmans, epigeneticus aan het LUMC.
Relevante inzichten voor algemene bevolking
Opmerkelijk is dat de epigenetische veranderingen die de onderzoekers bij Hongerwinterkinderen vonden, bij andere mensen ook samengaan met een slechtere metabole gezondheid. “De mechanismen die we ontdekken in de Hongerwinterkinderen lijken dus van direct belang voor de hele bevolking. Ondanks dat Nederland geen last meer heeft van hongersnoden levert de studie van de Hongerwinter ons nog steeds relevante inzichten op”, stelt LUMC-onderzoeker dr. Elmar Tobi.
“Wij hebben nu vastgesteld dat de relatie tussen de Hongerwinter en de gezondheid zestig jaar later wordt beïnvloed door een gewijzigde epigenetische afstelling”, zegt L.H. Lumey, hoogleraar Epidemiologie aan de Columbia University in New York. “Ik verwacht dat verder onderzoek naar de langetermijneffecten van andere schadelijke omgevingsfactoren zich nu in het bijzonder gaat richten op de rol van de dna-methylatie. Hopelijk heeft onze studie daar aan bijgedragen.”
