Recensie: ‘Taal in het kwadraat’, geschreven door Sylvia v/d Salm
Veel kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) hebben ook sociaal-emotionele problemen. Deze uiten zich bij ieder kind in ander gedrag. De titel ‘Taal in het kwadraat’ verwijst naar het ingewikkelde samenspel tussen taal, het gedrag van het kind en zijn of haar cognitieve processen. Inzicht in deze processen wordt op heldere wijze met sociale en innerlijke taal in verband gebracht. Hierbij is tevens aandacht voor de invloed van de omgeving.
Wat is TOS?
In het eerste hoofdstuk wordt uitgelegd wat een taalontwikkelingsstoornis is. TOS is moeilijk te omschrijven. De auteurs hebben ervoor gekozen om voor de definitie van TOS de uitleg van een jongen met TOS te gebruiken. Zijn omschrijving weerspiegelt meteen de talige problemen die kinderen met TOS hebben.
In het tweede hoofdstuk kijken de auteurs vanuit een neuropsychologisch perspectief naar TOS. In dit hoofdstuk staat het begrijpen van het gedrag door verder te kijken dan het taalprobleem bij TOS centraal. Hoe beïnvloed een haperend taalvermogen ook andere ontwikkelingsdomeinen? De auteurs gebruiken de metafoor van ‘een natte straat’. Dit is een mooie manier om naar alle oorzaken die in het spel kunnen zijn te kijken.
Executieve Functies, Theory of Mind en innerlijke taal
In hoofdstuk drie en vier worden achtereenvolgens de executieve functies en de rol van Theory of Mind bij TOS uitgelegd. Hoewel dit complexe onderwerpen zijn, is de uitleg goed te volgen. Dit komt ook omdat in de tekst bijpassende tekeningen, overzichtelijke tabellen en verschillende figuren staan. In het vijfde hoofdstuk staat de grote rol van innerlijke taal centraal. In dit hoofdstuk wordt het Taal² model weergegeven. Dit model visualiseert heel helder de samenhang tussen (sociale en innerlijke) taal, EF, ToM en sociaal functioneren.
TOS in opvoeding en onderwijs
Na de theorie in de vorige hoofdstukken maken de auteurs in hoofdstuk zes de overstap naar het begeleiden van kinderen met TOS in de praktijk. Hierin leggen zij het belang van sensitief-responsief opvoeden en onderwijzen uit. Ook de risico’s in het opvoeden en onderwijzen van kinderen met TOS worden besproken. De laatste paragraaf in dit hoofdstuk gaat over kansen in het opvoeden en onderwijzen van kinderen met TOS. Het bevat goede tips en handvaten om kinderen met TOS te helpen groeien, zowel thuis als op school.
Casussen
Ieder hoofdstuk bevat één of meerdere casussen. Door deze casussen wordt de theorie uit het hoofdstuk direct vertaald naar de praktijk. Herkenbare situaties geven de lezer inzicht in de processen die een rol spelen bij het ontstaan van het gedrag. In het laatste hoofdstuk is een volledige casus van een jongen met TOS en woede-uitbarstingen uitgewerkt. Deze casus maakt goed duidelijk hoe de omgeving een rol kan spelen in het gedrag dat een kind met TOS laat zien. In deze casus is het onderzoek en de behandeling voor de jongen en zijn omgeving uitgebreid uitgewerkt.
Vormgeving en illustraties
Het boek is rustig vormgegeven en overzichtelijk ingedeeld. Elk hoofdstuk start met een aantal vragen waar verderop in de tekst antwoord op gegeven wordt. Geel en blauw staan centraal in het boek. Schema’s, tabellen en casussen zijn in deze kleuren afgebeeld. Het boek bevat tevens illustraties die passen bij de tekst. De illustraties zijn elke keer dezelfde, sprekende en eenvoudige poppetjes met een geel of blauw lijfje.
Voor wie?
Het boek is een uitgave van Koninklijke Kentalis. Dr. Jekeli, prof. dr. Vissers, dr Hermans en dr. Isarin zijn de auteurs. Het is hen goed gelukt om actuele inzichten rondom TOS uit te leggen. Zowel voor ouders als professionals in het onderwijs en de zorg is dit een zeer informatief boek om meer inzicht in het gedrag van deze kinderen te krijgen. ‘Taal in het kwadraat’ leidt tot meer begrip en bevat praktische voorbeelden met handvaten.
Sylvia v/d Salm is leerkracht en logopedist. Momenteel werkt zij als logopedist in een kinderdagcentrum. Daar behandelt zij logopedische problemen bij kinderen met een ontwikkelingsachterstand, autisme, cerebrale parese, Downsyndroom, ernstige meervoudige beperking of andere syndromen.
