Geweld en verwaarlozing heeft gevolgen voor de ontwikkeling van het jonge kind, zichtbaar en onzichtbaar, nu en later. “Het is dan ook van groot belang om de signalen te herkennen om de kans op een negatieve spiraal te verkleinen”, benadrukt drs. Yael Meijer. “In principe zijn er altijd gevolgen. Als het mis gaat, moeten we er dan ook als de kippen bij zijn om de negatieve gevolgen op lange termijn te voorkomen.”
Waarom komt geweld en verwaarlozing zo vaak voor?
“De geboorte van kwetsbare en 100% afhankelijke baby’s roepen in kersverse ouders het beste maar ook het slechtste naar boven. De komst van een kind maakt ouders zelf kwetsbaar. Voor deze kwetsbaarheid is weinig aandacht. Er zijn weliswaar opvoedcursussen en tips genoeg, maar niemand weet vooraf wat er bij je naar boven kan komen als je zelf als ouder ‘wordt geboren’. Of het goed of fout gaat is afhankelijk van veel factoren, waaronder de match tussen ouders en het kind, tussen de draagkracht van de ouders en de steun die zij van elkaar en van hun netwerk krijgen en de uitdagingen die het kind vraagt. Gezien al deze factoren is het prachtig om te zien dat het vaak gewoon goed gaat.”
Wat kunnen de gevolgen zijn van geweld en/of verwaarlozing?
“Het basale gevoel van veiligheid krijgt een flinke knauw. Als er minder veiligheid is, ontwikkelt het jonge kind bijvoorbeeld al snel handige overlevingsstrategieën om het werkelijke en vermeende gevaar het hoofd te bieden. Op de momenten van gevaar is dat heel handig, maar later kan deze overlevingsmodus leiden tot allerlei problemen. Hoe het zich openbaart, nu en later, is sterk afhankelijk van de context waarin het kind opgroeit, de strategieën die het toepast en het verloop in tijd. Sommigen hebben bijvoorbeeld een beschermengel in de nabije omgeving, denk aan een buurvrouw die helpt in de opvang. Ook het temperament van het kind speelt een rol, net als de duur en de intensiteit van het geweld.”
Hoe kan een hulpverlener signalen in een vroeg stadium herkennen?
Eigenlijk alleen door als hulpverlener ruimte te bieden aan ‘het gevoel van’ kwetsbaarheid bij ouders. Dán ontstaat er ruimte voor het sámen herkennen van signalen van fysieke of emotionele verwaarlozing of geweld. Soms, maar minder vaak dan men veelal denkt, zijn er situaties denkbaar waarin direct ingrijpen noodzakelijk is en dan is bellen met de politie en Veilig Thuis de enige stap die je moet zetten. Situaties die tot onbestemde onrustgevoelens bij omstanders leiden, komen veel vaker voor. Als het dan lukt wél in een eerlijk gesprek te komen met het gezin, kan dit escalatie voorkomen.”
[su_note note_color=”#def5ff” radius=”0″] Op 5 februari verzorgt drs. Yael Meijer over dit onderwerp een deelsessie tijdens de 2020-editie van het Congres Vroegsignalering en Vroeghulp. Alle informatie over het programma staat op de website van Euregionaal Congresburo: klik hier [/su_note]
Heeft u enkele tips voor zorgprofessionals?
“Durven praten over kwetsbaarheid begint bij jezelf kwetsbaar durven op te stellen. Laat merken dat je het niet beter weet, maar je wel zorgen maakt en dat je zoekende bent hoe je samen in een eerlijk gesprek kan komen om erger te voorkomen. Hoe dat te organiseren, verschilt per situatie en per gezin. Veiligheidsafspraken zijn bijvoorbeeld pas effectief als ouders echt begrijpen welke rol zij hier zelf in hebben. Overleg altijd met je collega’s. Vraag hierin ruimte voor jouw eigen kwetsbaarheid als professional: kán je dit gesprek met dit gezin, met deze kinderen en in deze situatie aan? Wíl je dit, herken je de signalen en hoe bespreek je dat dan? Reflecteer met collega’s op de situaties die je tegenkomt. En oefening baart kunst: wacht niet in gesprekken met gezinnen tot de nood hoog is, maar praat altijd over kwetsbaarheid. Kortom, zorg dat dit thema een vanzelfsprekend onderdeel wordt van je gesprekken.”
Hoe luidt uw hartenwens?
“Geweld en verwaarlozing terugdringen zodat iedereen het normaler gaat vinden erover te praten. Mijn droom is dat de arts of verpleegkundige van het consultatiebureau zegt: ‘Pittig hè, deze fase, het vraagt zoveel… En nu ga ik ook nog checken of de ontwikkeling van jouw dreumes binnen de lijntjes verloopt, alsof er een goed en een fout is – ik kan me voorstellen dat dit ook stress geeft’.
Mijn droom is verder dat de leidster van het kinderdagverblijf tegen een moeder of een vader zegt: ‘Ik vind dat je er moe uitziet, lukt het om alles te bolwerken en wat kunnen wij doen om jou en je gezin te ondersteunen?’ Mijn grootste droom is dat de zorgprofessional zich bewust is van de intentie van iedere ouder om in de relatie met hun kind het beste te doen.”
Rode draad deelsessie
Dit interview licht slecht een tipje van de sluier over het herkennen van signalen van geweld in een gezin met jonge kinderen. Tijdens de zesde editie van het Congres Vroegsignalering en Vroeghulp op 5 februari 2020 verzorgt Yael Meijer een deelsessie over dit onderwerp. “Ik zal dan veel dieper, ook aan de hand van praktijksituaties, duidelijk maken dat geweld en verwaarlozing dichterbij is dan je denkt. Plus inzoomen op de handelingsperspectieven. Geweld en verwaarlozing gaan over de keerzijde van de kwetsbaarheid van intieme gezinsrelaties. De zorgprofessional heeft hierin een belangrijke rol, te beginnen binnen de werkrelatie met het gezin, om de kleinsten in onze samenleving meer veiligheid te bieden.”
Programma 2020-editie VROEG-congres >>
Yael Meijer is klinisch psycholoog, psychotherapeut, IMH-specialist DAIMH en gedragstherapeut-supervisor VGCt. Zij is hoofd behandelprogramma team 0-6 bij GGZ Centraal-Fornhese, behandelaar binnen het DGT-team van de Bascule en eigenaar van een eigen praktijk. Yael is ook auteur van ‘Kiekeboem’ dat eveneens handelt over de hulp aan jonge kinderen die opgroeien in stress en geweld.
