‘OK, ik tel tot drie!’ Hoor ik mezelf zeggen… Inmiddels weet m’n zoontje dat deze woorden weinig goeds voorspellen, dus hij komt in beweging. De tablet gaat uit. Hij sjokt naar de kruk en wacht gelaten op de tandenborstel. Ik haal opgelucht adem. Mooi, nu kunnen we op weg naar het volgende programmaonderdeel. Maar toch. Ik vind dit niet fijn. Ik houd niet van dwang. In m’n werk verzet ik er me daar waar mogelijk tegen. Ik als groot mens, kan zo gemakkelijk op tegen zo’n kleintje.
Daar komt bij dat dwang gebruiken haaks staat op allerlei ontwikkelingsuitkomsten. Gebeurt dit veel, dan dreigt traumatisering. Deze manier van opvoeden leeft kinderen voor om op hun beurt hun ouders, andere kinderen en pedagogisch medewerkers met dezelfde taal en dezelfde middelen te dwingen. Jonge kinderen leren immers vooral door imitatie. Het wordt door volwassenen pesten genoemd of oppositioneel gedrag, woorden die regelmatig de opmaat zijn naar een diagnose.
[su_note note_color=”#def5ff” radius=”0″] De columntekst, uitgesproken door Marilene de Zeeuw zelf, is ook via YouTube te beluisteren! [/su_note]
Patterson had het in de jaren ‘80 al over coercive cycles in gezinnen: dwangcycli. En dat je deze zoveel mogelijk moet zien te voorkomen. Bewegingen zoals Geweldloos Verzet & Nieuwe Autoriteit wijzen erop dat oog om oog, dwang op dwang leidt tot geweld voor geweld. Dit type patronen leidt tot escalerende agressie in gezinnen. Daarom ben ik zo dol op Infant Mental Health. Deze benadering maakt gebruik van recente empirische kennis over het belang van emotieregulatie, coregulatie en reparatie. Je kunt niet vroeg genoeg beginnen om ouders op weg te helpen met acceptatie van gevoelens en hen te helpen om de controlepogingen op alle gevoelens, inclusief de boze buien, op te geven.
Hulpverleners komen parallel aan ouders regelmatig in coercive cycles terecht naar gezinnen of samen met de ouders naar de kinderen. Maar de machtskaart spelen is eigenlijk een geval van onmacht van de professional. Je weet niets anders meer te doen, je creativiteit is op, je hypothesen zijn opgedroogd. Intussen staan ouders en professional met de rug tegen de muur. Samen kunnen jullie alleen nog maar uit een rigide vaatje tappen richting het kind: ‘Waarom?’ ‘Daarom! Omdat ik het zeg! Daarom ga je nu naar bed. Daarom ga je nu slapen. Daarom ga je nu eten. Daarom stop jij nu met huilen. Daarop prop ik het eten nu naar binnen. Daarom stoppen we nu met borstvoeding, nachtvoeding, je speen, je duim, je knuffel, je nachtlampje, je zakgeld. Daarom laat ik je huilen. Want je doet het erom. Je manipuleert je ouders.’
Hoe doorbreek je dit? Met het erbij halen van een ander. Dat kan door een tweede mening, door intervisie en vooral door een team met ruimte voor een diversiteit aan gevoelens én visies. In het ziekenhuis is dit heel gewoon als het gaat om leven en dood. Waarom niet als het gaat om het toepassen van dwang bij kleine en grote regulatieproblemen? Feitelijk is het mentaliserend vermogen geblokkeerd. Het moet weer op gang gebracht worden. De grote mensen hebben nodig om even stil te staan, zodat de kleine mensen geholpen kunnen worden met hun gevoelens. Laten we ouders leren weer leiding te nemen vanuit gezag én contact. Leiding nemen zoals Mandela van zijn vader leerde: ‘Learn to be the last to speak’.
Marilene de Zeeuw
Marilene de Zeeuw is Klinisch psycholoog, Infant Mental Health Specialist en gedragstherapeut en supervisor VGCt. Ze werkt in de specialistische GGZ met (zwangere) ouders en hun jonge baby, peuter of kleuter.
