Recensie ‘Waarom doe jij nu zo?!’ door Sofie Creemers
Je hebt zo van die boeken die een glimlach op je gezicht brengen als je ze voor het eerst in handen hebt en de pagina’s in sneltempo voorbij laat flitsen. Dit is er zo eentje. Meteen al springen allerlei waardevolle concepten in het oog die in bijna elke ouder-kindbegeleiding wel eens aan bod komen. In deze 258 pagina’s, prachtig vormgegeven, wordt een schat aan informatie toegankelijk vertaald. En wel op zo’n manier dat zowel ouders als professionals er direct mee aan de slag kunnen. Verbinding is het sleutelwoord.
Wat in dit boek van de hand van kinderpsychologen en psychotherapeuten Anky De Frangh & Gitte De Bruyn vooral treffend is, is het respect voor kinderen én ouders dat in alle zinnen doorklinkt. Geen wijzende vinger, geen ‘je had het zo moeten doen’-pretentie. En ook geen ‘lastig gedrag bij die kinderen’, want die hébben het lastig.
Boek vol verbinding
Het boek ademt verbinding. En misschien was het bewust, misschien ook niet, maar de auteurs hebben zelfs in hun manier van schrijven verbinding tussen ouder en kind gelegd. Korte situatiebeschrijvingen zijn uit het leven gegrepen en heel herkenbaar. Vaak maken de auteurs aan de hand van voorbeelden een vertaalslag van een moeilijke situatie voor het kind naar de volwassenwereld. Want dat een kind zijn blokken niet wil delen lijkt voor ons misschien maar iets kleins en niet zo onoverkomelijk, tot je je eens inbeeldt dat jij je telefoon zomaar aan een ander moet afgeven, zonder te weten wanneer je die weer terugkrijgt. En je kind weet heus dat hij zijn broertje niet mag slaan, net zoals een ouder weet dat hard roepen tegen haar kind niet het allerbeste idee is. En als het dan toch eens gebeurt – omdat je nu eenmaal ook maar een mens bent – helpt het niet als je partner je daarvoor nog eens uitscheldt en met je neus op je fout duwt. Hoe heerlijk is het dan als die partner zegt: ‘Lief toch, het is even te veel zie ik, hoe kan ik helpen?’.
Emotionele competentie
In een inleidend stuk worden we meegenomen door de tijd, want verschillende tijdsgeesten geven verschillende ideeën over opvoeding. Op dit moment willen we vooral proberen om als tuinmannen aan de slag te gaan om een goede voedingsbodem te voorzien waarin de plantjes, onze kinderen, het best kunnen floreren. In de rest van het boek kom je al snel te weten welke grondstoffen nodig zijn om die voedingsbodem te optimaliseren. Te beginnen met onze basisbehoeften: autonomie, verbinding, competentie, veiligheid en plezier. En – ik gaf het al eerder aan – die verbinding is de grote focus in het boek. Want dankzij verbinding kan ‘emotionele competentie’ bij een kind ontwikkelen.
Werking van het brein
Wat emotionele competentie dan precies is komt in een tweede hoofdstuk uitvoerig aan bod. Maar dat dit af en toe onder druk staat, ook bij volwassenen, wordt in hoofdstuk drie ook al snel genormaliseerd. Daar staan de auteurs via enkele prachtige metaforen uitgebreid stil bij de werking van ons brein. Plus wat de impact is van spanning, drukte, stress, onvoldoende vervulde basisbehoeften, … . De rookmelder, het handmodel van D. Siegel, je innerlijk emmertje dat kan overlopen, en het befaamde raampje (window of tolerance) maken heel duidelijk wanneer kinderen én ouders minder goed in staat zijn om te mentaliseren, te verbinden, en emoties te reguleren.
De dag doorkomen
Hoofdstuk vier legt uit wat ouders door de dag heen kunnen doen om bijvoorbeeld stressniveaus te laten zakken. Dit gebeurt niet alleen met veel aandacht voor het lichaam en prikkels, maar ook voor je eigen raam als ouder. Ook het concept co-regulatie en het prachtige regulate-relate-reason van Bruce Perry passeren de revue.
Opvoedingsstijlen
Een vijfde hoofdstuk neemt ons mee door verschillende opvoedingsstijlen. Daarbij geeft het boek met een QR-code de mogelijkheid om via het invullen van een online vragenlijst meer zicht te krijgen op welke stijl bij jouzelf primeert (gebaseerd op Gottman). Het idee van emotie-coaching, als basishouding die gevoelens van kinderen vooral ziet als mogelijke leermomenten én momenten om te verbinden met je kind, wordt vervolgens uitgebreid verduidelijkt.
Emotie-coaching
In de volgende hoofdstukken worden belangrijke onderdelen van emotie-coaching heel helder toegelicht. Een eerste stap hierin is het bewust worden van gevoelens van je kind. De ‘ijsberg-metafoor’ toont hoe er zoveel meer onder het zichtbare gedrag kan zitten. Het ‘broken-cookie-fenomeen’ wordt uitgelegd, evenals de kunst van actief luisteren en je verplaatsen in de schoenen van je kind. Stap 2, helpen de gevoelens van kinderen te benoemen, geeft concrete tips naar hoe we taal kunnen geven aan gevoelens, ook de positieve! Meeleven en erkenning geven, stap 3, wordt opnieuw concreet gemaakt met heel wat tips en handvaten, waarbij ideeën als ‘maak ik het dan niet erger’ ook mooi rechtgezet worden. Het woordje ‘maar’ krijgt extra aandacht, want daarin schuilt vaak het gevaar dat je kind zich toch niet echt begrepen voelt. “Alles voor maar is niet waar”, klinkt het mooi.
Grenzen stellen met mildheid
Grenzen stellen (stap 4a), wanneer dat nodig is, kan het best gebeuren na erkenning en als iedereen weer in zijn raampje zit. Het ijzer smeden als het koud is dus. Tenzij veiligheid in het gedrang komt, natuurlijk. Dan kan de rest van emotie-coaching gelukkig later ook nog. Ouders worden bij de hand genomen in hoe grenzen te stellen, met mildheid voor alle betrokken partijen. Tenslotte nemen de auteurs je mee in hoe het kind te helpen met problemen oplossen (stap 4b). Helpen, niet overnemen, want autonomie en competentie zijn basisbehoeften, weet je nog.
Ga voor 40%
En voordat het allemaal toch als druk gaat voelen, en een ouder het idee krijgt veel mis te (kunnen) doen, is er nog een heel hoofdstuk gewijd aan het feit dat dit alles kan gebeuren op superkleine momentjes. En niet continu, dat zou zelfs vervelend worden. 40% van de tijd is al heel wat. Enkele vragen die zouden kunnen opduiken, zoals wat met kindjes met diagnoses (spoiler: dan kan emotie-coaching absoluut ook!), en wat als je niet meteen de reactie krijgt die je verwacht, krijgen een antwoord.
Oog voor jezelf en je omgeving
Als een ouder wil emotie-coachen, vraagt dat ook wel enige zorg en mildheid voor de ouders zelf. Een voorlaatste hoofdstuk staat stil bij de eigen behoeftes, het eigen raam, ‘zelfzorg’, schuld en schaamtegevoel. Kijk hierbij naar je eigen emmertje en je eigen raam. Weet dat je ook jezelf kan emotie-coachen door achter gedrag te kijken, gevoelens te benoemen en te weten welke hindernissen misschien in de weg staan.
Tot slot
Tenslotte geven de auteurs nog aandacht aan de ruimere context, want het is tenslotte nooit echt enkel ‘jij en je kind’. Wat als er meerdere kinderen zijn die overspoeld worden door heftige gevoelens? Wat als je partner een ander idee heeft? Wat als je ongevraagd advies krijgt van derden (en wat zo mooi is: zélfs die derden krijgen mildheid in dit boek).
Dit boek is een absolute aanrader voor ouders van kinderen van verschillende leeftijden én voor professionals. Een fijne bronnenlijst leidt de weg naar nog meer inspiratie.
Waarom doe jij nu zo?!
Anky De Frangh & Gitte De Bruyn
Sofie Creemers is klinisch psycholoog (K.U.L.), Infant Mental Health deskundige (RINO Vlaanderen) en praktijkspecialist Perinatale geestelijke gezondheidszorg (Gio vzw.), en mama van twee jonge kinderen. Momenteel is ze in Vlaanderen werkzaam als eerstelijnspsycholoog voor ‘1 Gezin 1 Plan’ en als psycholoog voor Yuneco Connect, een programma dat inzet op vroegdetectie en vroeginterventie. Binnen deze twee functies focust ze op de doelgroep infants. Daarnaast heeft ze ervaring als psycholoog in onder meer moeder-kindafdelingen (pediatrie, neonatologie, …) van meerdere ziekenhuizen en in de infantpsychiatrie.
