Goed poetsen voorkomt gaatjes. Helemaal waar, maar die boodschap landt vaak niet bij jonge kinderen. Meer effect heeft een grappig filmpje waarin een aap onder meer zijn tanden met chocola poetst. Voorwaarde is wel dat kinderen door hebben dat het om ‘stout’ gedrag gaat van het aapje. Zo niet, dan kan het juist averechts werken.
Cariës (Hoe zorg je ervoor dat jonge kinderen vaker en beter hun tandenpoetsen?). De droge foldertekstjes die in veel tandartspraktijken in het folderrek staan, lijken kinderen in ieder geval niet erg aan te spreken. Communicatiewetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Radboud Universiteit Nijmegen onderzochten of een verhaal over een ondeugende oranje aap met een slechte mondhygiëne dat wel doet.
Opvoedende methode
Gaatjes is een veel voorkomende chronische aandoening bij kinderen. Tandenpoetsen is een van de belangrijkste preventieve middelen. Het is dus noodzakelijk dat gezondheidscommunicatie kinderen aanzet tot beter tandenpoetsen. ‘In de mondzorg heerst vooral de opvoedende methode’, zegt onderzoeker Enny Das. ‘Als je niet poetst, krijg je gaatjes! We weten dat dat soort tactieken – mensen bang maken – niet werken.’ Onderzoek onder volwassenen liet zien dat communicatie in verhaalvorm het gezondheidsgedrag wel kan bevorderen. Is dat ook zo bij kinderen?
Ondeugende aap
In een experiment onder 94 kinderen, in de leeftijd van 4 tot 10 jaar, onderzochten communicatiewetenschappers Enny Das van de Radboud Universiteit Nijmegen en Katalin Bálint van de Vrije Universiteit Amsterdam wat de invloed is van een grappig tandenpoetsverhaal over een oranje aap, Johnny Joker, op poetsgedrag bij kinderen. ‘Johnny doet in het verhaal allerlei stomme dingen’, vat Das het verhaaltje samen. ‘Hij poetst zijn mond bijvoorbeeld met chocola. Kinderen vinden dat enorm grappig. Maar het is geen moralistisch verhaal. Johnny’s vriendjes vinden wel dat hij stinkt, maar er wordt niet heel duidelijk met het vingertje gewezen.’
Cruciaal
Wat blijkt? Kinderen vinden het verhaal over Johnny leuker om te lezen dan de folder. ‘Dat lijkt een open deur, maar het is een belangrijke bevinding in gezondheidscommunicatie’, stelt Das. ‘Als je kinderen wilt voorlichten, moet je eerst zorgen dat je hun interesse hebt.’ Maar dan komt de volgende vraag: vertaalt dat leesplezier zich ook in gezondheidsresultaten? Het antwoord is niet eenduidig: een verhaal ‘leuk’ vinden, zorgt er niet automatisch voor dat er ook beter wordt gepoetst. Das: ‘Wat cruciaal is, is dat kinderen door hebben dat Johnny stout is. Als dat het geval is, leidt het boekje tot een verminderde plakscore. Maar het alleen lollig vinden van het verhaal maakt geen positief verschil. Het kan zelfs averechts werken. Kinderen kunnen denken: ha lachen, ik ga mijn tanden ook met chocola poetsen!’
Riskante strategie
Met plezier lezen is dus een voorwaarde om aandacht te trekken, maar de combinatie van humor en ‘stout’ gedrag van een verhaalpersonage blijkt vooralsnog een riskante strategie. Das: ‘Er valt volgens mij nog heel veel winst te behalen in de mondzorg, maar het is heel belangrijk dat je weet wat je aan het doen bent. Mijn suggestie voor deze vorm van voorlichting is om aan het eind een duidelijke conclusie mee te geven: tandenpoetsen is belangrijk. Dat is saaier, maar ook veiliger.’
Over het onderzoek
De kinderen, patiënten bij een tandartspraktijk in Rosmalen, werden een maand lang gevolgd. Aan het begin van het experiment werd in de praktijk hun tandplakscore gemeten. Vervolgens kreeg de helft van de kinderen de geijkte folder van het Ivoren Kruis mee naar huis en de andere helft het grappige boekje over Johnny Joker. Ouders moesten ervoor zorgen dat hun kind de folder of het verhaal om de dag las. De kinderen werd gevraagd naar hun beleving van de folder of het boekje en aan het einde van de maand werd opnieuw de tandplakscore bepaald door de tandarts. ‘Dat is echt bijzonder aan dit onderzoek, want tandplakscore is een heel objectieve maat om te meten wat het effect is van het type gezondheidscommunicatie’, stelt Das.
Bron: radboudrecharge.nl
