Stel je in kinderopvang vooral op als speelmaatje van kinderen

Kinderen vooral zelf laten spelen. Dát is de gangbare praktijk in de kinderopvang. Ten onrechte. Veel beter is het om mee te spelen en tijdens het spel in gesprek te gaan door het stellen van open vragen. Geef kinderen daarbij veel ruimte om zelf ideeën te verwoorden. Deze opstelling levert een grote bijdrage aan zowel de taal- als de spelontwikkeling.

Dat blijkt uit onderzoek van Marjolein Dobber, projectleider en Universitair Docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze onderzocht de effecten van twee vormen van professionalisering gericht op het voeren van dialogische gesprekken met 2- tot 4-jarigen: een trainingsvariant en een netwerkvariant. In de trainingsvariant leerden pm’ers om spel passend bij het thema te ontwerpen. In tussentijdse coachingsessies bezocht de trainer de groep. In de netwerkvariant formuleerden pm’ers hun eigen onderzoeksvragen. ‘Bij beide vormen werd gebruik gemaakt van een “kijkwijzer”’, legt Eline uit. ‘Een lijst met vaardigheden om spel en taal te stimuleren. In de training werkten de deelnemers met een kijkwijzer die al ontwikkeld was door de onderzoekers en de trainers. In het netwerk ontwikkelden de deelnemers deze kijkwijzer gezamenlijk.’

Uitkomst

In het onderzoek is geen effect van de trajecten gevonden op de interactiekwaliteit van pedagogisch medewerkers. Wel bleken pedagogisch medewerkers die de trajecten gevolgd hebben goed in staat om kinderen uit te dagen in spel en taalgebruik. Dit doen ze onder andere via doorvragen en het inbrengen van problemen in het spel.

Ervaring uit de praktijk

Pm’er Suzanne Scholten ging door de sessies beter kijken naar haar rol tijdens spel. ‘Ik ben nu meer alert op hoe ik in kan spelen op situaties en de behoeften van de kinderen. Tijdens de sessies was ik bezig met een kindje dat niet zo veel praatte. Ik ging het gauw voor hem invullen en ging zelf ook mee met de snelheid van de groep. Maar bij dit kind moest ik iets meer tijd nemen, afstand nemen en het spel net wat anders indelen: toen kwam er meer taal en spel.’

Suzanne voegt toe: ‘Wat ik heb gemerkt is dat ik als pm’er gericht ben op de kinderen, en dat de kinderen weer gericht zijn op mij. Als ik doe wat ik leuk vind en enthousiast ben, nemen de kinderen dat over. Rust en regelmaat is ook belangrijk. Rust vinden in de groep, even een stapje terugnemen.’

Marjolein ontdekte met name effect van het professionaliseringstraject in rollenspel, op plekken die zich daar goed voor leenden zoals in het keukentje of de winkel. ‘Daar gingen pm’ers vaker meedoen aan het spel. Ze vroegen door en wierpen problemen op. “Gaan we theedrinken? Wat lekker, waar doen we het in?”.’

Eline voegt toe dat er nog veel winst te behalen op momenten van “spontaan spel” en dagelijks terugkerende activiteiten, zoals fruit eten. ‘Je kunt de kinderen bijvoorbeeld uitnodigen om mee te helpen met fruit uitdelen, vragen stellen en ‘probleempjes’ opvoeren. Dat kan leiden tot interessante gesprekken. Dit kan tussendoor, voor ongeveer 5 tot 10 minuten, met een kleiner groepje kinderen.’

Kijkwijzer

Tijdens de sessies is gebruik gemaakt van een kijkwijzer, die al doende verder ontwikkeld is. ‘De kijkwijzer bevat een lijst met vaardigheden gericht op het ontwerpen van spelactiviteiten’, licht Eline toe. ‘Pm’ers kunnen aangeven in hoeverre ze deze vaardigheden al toepassen. Het geeft ze inzicht waar ze zich op het gebied van spel en dialoog verder in kunnen ontwikkelen. Daarnaast zijn we een trainershandleiding aan het schrijven voor pedagogisch coaches en leidinggevenden die met deze professionalisering aan de slag willen.’

Marjolein vult aan: ‘Binnenkort lanceren we een website met info en tips en vinden webinars plaats waarin we onze kennis en aanpak delen.

Wil je meedoen, op de hoogte blijven van andere ontwikkelingen of meer weten over het onderzoek? Stuur me een mailtje: m.dobber@vu.nl’