Veel ouders kampen met een psychiatrische aandoening. Anderen hebben een voorgeschiedenis van trauma of verwaarlozing. Dit kan ernstige stress met zich meebrengen. “Zo ernstig dat hierdoor de omgeving waarbinnen een kind zich foetaal of op kinderleeftijd ontwikkelt, eronder lijdt”, weet Hilmar Bijma, gynaecoloog-perinatoloog werkzaam op de afdeling Verloskunde van het Erasmus MC Universitair Medisch Centrum. “Netwerkzorg in deze periode kan voor hen een wereld van verschil maken. Juist ook voor de levensloop van de kinderen van deze ouders.”
De eerste 1000 dagen zijn cruciaal voor de ontwikkeling. Tijdens deze periode wordt niet alleen het lichaam, maar ook de lichaamsfuncties gevormd en ingesteld. “Door de enorm snelle groei is het lichaam heel gevoelig voor omstandigheden”, vertelt Hilmar Bijma. “De gevoeligheid van het stress-systeem wordt vooral bepaald tijdens de zwangerschap en de eerste paar maanden na de geboorte. Blootstelling aan ernstige stress vroeg in het leven zonder voldoende (co-)regulatie heeft een ongunstige invloed op de ontwikkeling van het stress-systeem. Dit gaat vaak gepaard met levenslange gevolgen. Denk aan psychische klachten, luchtwegaandoeningen, overgewicht en hart- en vaataandoeningen.”
Fragmentatie
Het mag duidelijk zijn dat het van groot belang is om gezinnen waar dit speelt tijdens zowel tijdens de zwangerschap als na de geboorte goed te begeleiden. Alleen schort het hier vaak aan. “Momenteel is er veel fragmentatie van zorg. Er is veel meer aandacht nodig om al vanaf de zwangerschap in deze gezinnen met de ouder-kindrelatie aan de slag te gaan.” In dit verband pleit Hilmar om te komen tot geïntegreerde gezinsgerichte zorgpaden.
Window of opportunity
Hilmar ziet overigens meerdere mogelijkheden om het hulpaanbod beter te laten verlopen. “Als eerste is het belangrijk om al vanaf de zwangerschap systematisch oog te hebben voor het belang van een optimale ouder-kindrelatie. Ten tweede liggen er kansen door het hulpaanbod te integreren. Door te komen tot concrete onderlinge samenwerking kan de zorg stap voor stap worden opgebouwd. Tot slot is het hulpaanbod te verbeteren door naast de zwangere en prille ouders te staan. Probeer samen met hen stil te staan bij hoe de samenwerking het beste plaats kan vinden. De gezinnen zijn er namelijk bij gebaat indien zorg- en hulpverleners vanuit de verschillende domeinen al vanaf de zwangerschap samen met de getraumatiseerde aanstaande ouders kijken naar wat nodig is voor optimale ouder-kindinteractie. Laten we vooral het enorme ‘window of opportunity’ dat er tijdens de eerste 1000 dagen van de ontwikkeling is, gebruiken.”
Theorie en praktijk
“Omstandigheden, waaronder stress en ouder-kindrelatie, hebben grote invloed op de ontwikkeling tijdens de zwangerschap en de eerste levensjaren. Juist wanneer er sprake is van een psychiatrische aandoening of een voorgeschiedenis van trauma of verwaarlozing. Met geïntegreerde zorg en een authentieke, menselijke benadering kun je veel voor hen betekenen.”
Interview Vakblad Vroeg
