Integrale aanpak VoorZorg verdient navolging

VoorZorg-verpleegkundigen begeleiden in meer dan honderd gemeenten kwetsbare vrouwen op tal van vlakken vanaf de zwangerschap totdat het kind 2 jaar is. De integrale aanpak kan als voorbeeld dienen om de JGZ en jeugdhulp naar een hoger plan te tillen. Gemeenten kunnen voor de invulling van hun preventieve taken namelijk lessen halen uit de succesvolle aanpak.

VoorZorg is een preventief zorgprogramma voor kwetsbare (aanstaande) moeders. Doel is het voorkomen van kindermishandeling en het bevorderen van een betere gezondheid en ontwikkeling van kinderen vanaf de zwangerschap.“VoorZorg richt zich op de meest kwetsbare moeders; vaak alleenstaand, laag opgeleid, jong en ongepland zwanger”, vertelt Mariëtte Hoogsteder, coördinator Academische Werkplaats Jeugd en Gezondheid van Amsterdam UMC. “De verpleegkundigen bouwen echt een band op met deze vrouwen, waardoor de preventieve zorg heel effectief is. Ze ondersteunen en begeleiden hen niet alleen bij gezondheidskwesties zoals borstvoeding en stoppen met roken, maar ook bij toeleiding naar school, werk en wonen. De aanpak van VoorZorg is dus bij uitstek integraal.” Silvia van den Heijkant, jeugdarts bij GGD Amsterdam en projectleider VoorZorg bij de Academische Werkplaats, sluit zich bij haar woorden aan. “Dankzij de unieke, integrale aanpak kan VoorZorg als voorbeeld dienen om de JGZ en jeugdhulp naar een hoger plan te tillen.”

Cliënt centraal

Volgens Hoogsteder en Van den Heijkant loopt de aanpak van VoorZorg voor op de doelstelling van de huidige Jeugdwet. Deze wet heeft als belangrijk uitgangspunt dat gemeenten werk maken van een preventieve en integrale zorgaanpak. Van den Heijkant: “Hulp is vaak erg gefragmenteerd, maar de VoorZorg-verpleegkundige zoekt samen de cliënt de best passende oplossingen. De cliënt staat daadwerkelijk centraal. Deze integrale manier van werken zou bijvoorbeeld door een wijkteam ook goed gebruikt kunnen worden voor een bredere kwetsbare doelgroep.”

VoorZorg in het sociale domein

Uit recent onderzoek, ‘VoorZorg in het sociale domein’ blijkt dat preventie en hulpverlening nog grotendeels gescheiden werelden zijn, aldus Van den Heijkant: “De JGZ en alle vormen van jeugdhulp werken in de praktijk nog moeilijk samen, terwijl ze elkaar veel meer zouden kunnen versterken. We zagen dat de VoorZorg-verpleegkundigen hierop nog steeds een uitzondering vormen. Andere cliënten moeten voor elke hulpvraag ergens anders aankloppen in plaats van dat verschillende partijen samenwerken aan één casus.”

Waardevolle lessen

De reden waarom partijen elkaar niet goed kunnen vinden, verschilt per gemeente. Hoogsteder: “Wat wel eenduidig naar voren komt, is dat gemeenten VoorZorg nog niet echt als voorbeeld zien om ook andere jeugdgezondheidsproblemen preventief en integraal aan te pakken. Dat is jammer, want wij denken dat gemeenten voor de invulling van hun preventieve taken lessen kunnen halen uit de succesvolle aanpak van VoorZorg.”

Na een paar jaar focussen op organisatie en inkoop is het nu tijd dat gemeenten en organisaties zich op de inhoud gaan richten. “Het begint met de wil om risicogezinnen op te sporen en te ondersteunen”, concludeert Van den Heijkant. “Hier zouden gemeenten en organisaties in het sociaal domein vervolgens acties aan moeten verbinden, bijvoorbeeld door hulpverleners met elkaar in contact te brengen. Door intensievere samenwerking kan een bredere doelgroep profiteren van een integrale aanpak.”

Door de Jeugdwet (2015) zijn gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk geworden voor alle jeugdhulp. JGZ viel al onder de verantwoordelijkheid van gemeenten, maar zij heeft dus te maken met een veranderd jeugddomein, omdat op diverse plekken in het land gewerkt wordt aan een verschuiving van taken en er gewerkt wordt vanuit wijkteams waarin meerdere beroepsgroepen vertegenwoordigd zijn. De veranderingen in het jeugddomein doen een beroep op het innovatieve vermogen van de JGZ. Samenwerking met andere partijen in het sociale domein is van belang. Met haar sociaal-medische expertise kan de JGZ bijdragen aan de transformatiedoelen, die onder andere zijn om eerder de juiste hulp op maat te bieden om dure gespecialiseerde hulp te verminderen, en te demedicaliseren en normaliseren door bijvoorbeeld het opvoedkundig klimaat te versterken in gezinnen, wijken, scholen en in voorzieningen als kinderopvang en peuterspeelzalen.

Bron: zonmw.nl