Halverwege het gesprek met een groep zorgprofessionals dook de ‘angst-voor-trucjes’ weer op. Zij doelden op de angst dat ouders of collega’s met hun techniek aan de haal gaan. Met het risico dat zij het trucje op een hardhandige of onafgestemde manier gaan toepassen. Daardoor kan de baby extra overstuur raken of zelfs schade worden toegebracht.
Magische truc bestaat niet
Men kan het trucje ook in élke probleemsituatie als panacee voor alle problemen met jonge baby’s gaan toepassen. Of, als men teleurgesteld raakt over de ‘magische tovertruc’, de beruchte knop bij baby’s waar we met z’n allen naar zoeken. Hoe fijn zou dat zijn: 1 middel, 1 knop, 1 techniek… en hup: eetprobleem opgelost, huilen gestopt, slapen geregeld, poepen gefixt en ouders tevreden. Maar nee dus, waardoor het trucje na één keer toepassen wordt weggegooid, want niet werkzaam.
‘Via onafgestemd oefenen leren kinderen fietsen,
ouders zorgen en zorgprofessionals behandelen’
Inmiddels begin ik deze angst ook bij andere professionals te herkennen die zich bezighouden met het helpen van gezinnen met jonge kinderen. De één luistert heel ingespannen naar de klankkleur van het huilen en wil daar ouders uitleg over geven. Een ander heeft zich gespecialiseerde in inbakeren volgens een oude traditie. Of zich verdiept in het vertellen van verhalen aan baby’s door de ouder.
Prutsen hoort erbij
De valkuil van een (te) specifieke focus of vaardigheid is dat je denkt dat alle klussen in je huis met dezelfde hamer moeten worden afgetimmerd. Terwijl we wél trucjes, of aardiger geformuleerd, technieken nodig hebben! Een breed arsenaal, toegepast in een goed ingeschatte context door professionals met een voldoende brede blik. Vakgenoten die uit ervaring weten dat problemen multifactorieel worden aangestuurd. Zo leren kinderen fietsen, ouders zorgen en zorgprofessionals behandelen: losgezongen van de situaties én klungelig. Zeker startende zorgprofessionals hebben oefenruimte nodig om zich nieuwe vaardigheden eigen te maken. Dat gaat vaak prutsend, met een overfocus op één onderdeel van het proces. De dag ervoor les gehad over probleemoplossend spreken? De dag erna ga je alle ouders de wondervraag stellen. Uitleg gekregen over goed aanleggen bij borstvoeding? Alle ouders op je eerstvolgende werkdag krijgen jouw pas verworven inzicht mee.
Betrek meerdere invalshoeken
En zo gaat leren! Met een nieuwe bril de wereld bekijken, om het daarna weer tot rust te laten komen en de nieuwe inzichten te voegen bij alle andere kennis over de complexiteit van jonge kinderen die opgroeien in gezinnen. Des te belangrijker is het om zowel ouders als jonge professionals te helpen om overzicht te houden over het hele plaatje in het gezin: niet alles ligt aan tongriempjes, schuin geplaatste bedjes, verstoorde gehechtheid of trauma’s. Het gaat over mensen helpen te observeren, hiervoor tijd te nemen én overzicht te creëren. Zijn er meerdere invalshoeken meegenomen? En, zeker als het probleem niet opgelost raakt, de meest voor de hand liggende?
‘Verandering wordt veroorzaakt door een
waaier aan omstandigheden en factoren’
Professionals kunnen samen met ouders hun probleemanalyse delen waarbij ze alle factoren meenemen, ook die van de domeinen náást jouw expertisegebied. Om tot slot ons bewust te zijn dat technieken als onderdeel van onze beroepspraktijk maar een kleine en bescheiden bijdrage leveren aan herstel en ontwikkeling in onze gezinnen met jonge kinderen.
Inbedden in het geheel
Vanuit onderzoek naar psychotherapie weten we: goede technieken dragen voor ca 15-30% bij aan herstel. Wél belangrijk dus, maar ook reden om technieken in hun context te relativeren. Geen overfocus door krampachtig de techniek te volgen, maar insteken op een goede en geschoolde uitvoering, al dan niet met behulp van een middel. Zo belangrijk zijn die technieken niet om verandering in gezinnen te bewerkstelligen. Het gaat om de inbedding in het geheel, zonder de waarde van een goed gelukte eenmalige ingreep te veroordelen: die ene pincet, dat ene voedingssupplement, die ene EMDR-sessie, die ene massagegreep. De kans is groter dat échte verandering tot stand komt door een serie aan invloeden.
Veranderen is een proces
Veranderprocessen zijn complex. En soms, soms ben je als behandelaar in de gelukkige positie dat jij een laatste zetje in een veranderproces mag geven. Op het juiste moment, op de juiste plek, in de juiste situatie. Dat zijn de dagen dat je denkt dat je een superbehandelaar bent, met een supertechniek of superinterventie. De dag erna keer je terug naar de realiteit van de complexe wereld: ploeteren, zoeken, puzzelen, proberen, evalueren, hmm, nét niet, toch een andere route, beter kijken, nog een keer overleg, koppen bij elkaar en dan weer een nieuw behandelplan. Verandering wordt veroorzaakt door een waaier aan omstandigheden en factoren: hoe meer hoe beter. Vaker trekken we aan meerdere draadjes dan aan één draadje.
Laten we daarom de techniek z’n bescheiden plek geven, passend in een geheel aan drijvers. En die zorgverleners die superspecialist zijn? Laten we hen passend inzetten op de juiste momenten. Zij hebben immers per definitie oog voor de complexiteit en de context!
Marilene de Zeeuw
Klinisch psycholoog, Gedragstherapeut VGCt & Infant Mental Health Specialist, docent en columnist
