Recensie ‘Pedagogiek in de vingers’ door Ilse Davids
Hoe geef je de functie van pedagogisch coach vorm in de praktijk? Het boek ‘Pedagogiek in de vingers’, met als ondertitel Werkboek pedagogische begeleiding in de kinderopvang geeft op die vraag een passend antwoord. Het wordt terecht een werkboek genoemd, want het biedt na ieder hoofdstuk praktische tools, vragen en opdrachten.
Al enige tijd kent de kinderopvang pedagogisch coaches, in dit boek begeleiders genoemd. Sinds hun komst wordt er structureel gewerkt aan de ondersteuning en begeleiding van pedagogisch medewerkers. Vanuit de wet IKK werden de kaders hiervoor gesteld, de daadwerkelijke uitvoer ervan op de groepen is aan de kinderopvangorganisaties zelf.
Het boek bestaat uit 7 hoofdstukken met aan het eind van ieder hoofdstuk literatuursuggesties. In hoofdstuk 1 staan de pedagogische taken van het kindercentrum centraal. Wat hebben kinderen nodig? Deze worden vervolgens in de volgende hoofdstukken uitgewerkt.
Veilige relaties (hfst. 2), Respectvolle relaties (hfst. 3), Gestructureerde relaties (hfst. 4) en Leerzame relaties (hfst. 5). In deze hoofdstukken worden telkens twee gesprekken met een pedagogisch medewerker beschreven, gevolgd door een ‘blik op het pedagogisch handelen’. Daarbij wordt op een heldere en respectvolle manier gekeken naar de verschillende aspecten binnen de situatie. Dit geeft inzicht en begrip voor beide partijen. Daarnaast wordt hier ook kennis over de ontwikkeling van kinderen toegevoegd.
Hoofdstuk 6 bestaat uit een coachingsgesprek met betrekking tot de groepsruimte. Hoofdstuk 7 bespreekt Dilemma’s en druk, met herkenbare situaties die pedagogisch coaches kunnen tegenkomen. Een interessante aanvulling.
Uit ervaring weet ik dat pedagogisch coaches het soms lastig vinden om een goede opening te vinden om een gesprek te beginnen. Pedagogisch coaches en medewerkers moeten altijd even aftasten. Wat komt de pedagogisch coach precies doen? Waarvoor kan je bij hem of haar terecht? Gaat zij mij beoordelen? Allemaal gedachten die een geslaagd coachingstraject in de weg zouden kunnen staan. Een waardevol onderdeel vind ik dan ook dat steeds na een beschrijving van een situatie in de groep het kopje ‘Hoe raak je in gesprek?’ volgt.
De schrijfster geeft de pedagogisch medewerker steeds de hoofdrol, deze is de spil waar het om draait. Steeds wordt het belang van een veilige en vertrouwde relatie tussen de pedagogisch medewerker en coach benadrukt en uitgelegd hoe dit tot stand kan komen. Ook staat in alle hoofdstukken aangegeven wat goed zou kunnen werken en wat wellicht minder passend is. De pedagogisch coaches worden gewezen op realistische verwachtingen: ‘een onrustige groep verander je niet in twee gesprekken’. Het gaat om mensenwerk, er zullen steeds kleine stapjes moeten worden gezet en soms moet weer opnieuw worden begonnen.
Een kleine kanttekening is dat enkele voorbeelden uit de dagelijkse praktijk met uitspraken van pedagogisch medewerkers wat kort door de bocht zijn. De auteur spreekt over ‘kinderen die weg moeten’ omdat ze niet zouden passen in de groep. Hier mis ik de link naar passende kinderopvang en het wijzen van de pedagogisch medewerker op mogelijkheden zoals extra ondersteuning op de groep.
In een ander voorbeeld wordt bij een kind dat slaat direct gewezen op mogelijke agressie in de thuissituatie. Dit zou naar mijn mening iets meer genuanceerd mogen worden. Tegelijkertijd zullen deze vragen met de komst en inbreng van pedagogisch coaches vermoedelijk steeds minder voorkomen; zij zijn van grote meerwaarde voor de professionalisering van de kinderopvang.
Verder bracht de casus met de link naar de thuissituatie mij op het idee dat dit boek ook interessant kan zijn voor zorgcoördinatoren/intern begeleiders binnen de kinderopvang. Mogelijk wilde de schrijfster bij eerdergenoemde voorbeelden vooral kort en bondig de situatie schetsen en juist de nadruk leggen op de gespreksvoering die vervolgens met de pedagogisch coach tot stand komt. Dat wordt dan ook mooi uitgewerkt en daarin zit de grote meerwaarde van dit werkboek.
Ilse Davids is gezinspedagoog en werkt als pedagogisch beleidsmedewerker bij het Pedagogisch Expertise Centrum van SWKGroep Kinderopvang, onderdeel van de SWKGroep.
