Ouders en verzorgers vervullen een essentiële rol in de taalontwikkeling van een kind. Vooral een rijk en kwalitatief goed taalaanbod stimuleert een kind om elke keer iets bij te leren. ‘Begrijpelijk’ en ‘relevant’ zijn daarbij de sleutelwoorden. Daarnaast is het van belang dat een kind feedback krijgt op wat het zegt. De aandachtspunten op een rij.
Tekst: Mascha Boelaars, BKK
Illustratie: Jane Klein, OptimaForma, Nijmegen
De taalontwikkeling van het jonge kind wordt vaak ingedeeld in vier fasen. In de voortalige periode (nul tot één jaar) is het eerste geluid dat een kind produceert gehuil. Vervolgens verschijnen er klinkerachtige geluidjes (het vocaliseren), daarna vocaal spel met meer variatie in klanken en tenslotte het brabbelen (groepjes van alle mogelijke klanken).
Rond de eerste verjaardag verschijnt het eerste echte woord (vaak papa of mama) en dit is de start van de vroegtalige periode (één tot twee en half jaar). Al gauw worden deze woorden gecombineerd tot twee- en meer-woordzinnen (mama weg, oma boekje lezen).
Tijdens de differentiatiefase (twee en een half tot vijf jaar) gaat het kind verschillende woordsoorten gebruiken. Ook worden werkwoorden vervoegd en worden de zinnen langer (ik eette dat niet, want ik lustte dat niet). In de voltooiingsfase (vanaf vijf jaar) beheerst het kind het Nederlandse klanksysteem, gebruikt het steeds meer verschillende en ingewikkelder woorden en kan het complexe taalfuncties (zoals redeneren en concluderen) verwoorden.
Tweetaligen
Kinderen die vanaf de geboorte met twee talen opgroeien doorlopen in die twee talen dezelfde ontwikkelingsfasen. Kinderen die tweetalig worden opgevoed gebruiken de twee talen soms in één zin door elkaar. Dit soort taalvermenging is bij tweetaligen heel gebruikelijk en niets om je zorgen over te maken. Om te zorgen dat beide talen op hetzelfde niveau worden beheerst, geldt ook hier dat het belangrijk is dat ouders en verzorgers voor een zo rijk en kwalitatief mogelijk taalaanbod zorgen.
Begrijpelijk en relevant
Het is dus van belang om van jongs af aan voor veel, begrijpelijk en relevant taalaanbod te zorgen. Verwoord van begin af aan alles wat een kind doet of waar het bij betrokken is, afgestemd op het niveau van het kind. Praten met een kind is anders dan met een volwassene, pas het taalgebruik daarom aan: praat langzamer, duidelijker, met overdreven intonatie, maak de zinnen niet te lang en gebruik relatief eenvoudige woorden.
Lok taal bij het kind uit door het stellen van vragen en geef het kind voortdurend feedback op wat het zegt. Verder is het belangrijk om zo vroeg mogelijk met voorlezen te beginnen. Zo wordt beginnende geletterdheid gestimuleerd en leert het kind veel nieuwe woorden. Woordenschat is een voorspeller voor leesvaardigheid die op zijn beurt een belangrijke voorspeller van taalvaardigheid is. Het samenspel van goed taalaanbod, het eigen taalvermogen en instructie en feedback van de omgeving leidt ertoe dat een kind steeds verder zijn taal ontwikkelt.
Samenvatting hoofdstuk ‘Taalontwikkeling’
Dit bericht is een samenvatting van het hoofdstuk ‘Taalontwikkeling’ in het ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. De auteur Folkert Kuiken is bijzonder hoogleraar Nederlands als tweede taal en meertaligheid bij de UvA en wetenschappelijk directeur INTT. ‘Taalontwikkeling’ hoort bij de doelstelling ‘Het bevorderen van persoonlijke competentie’.
Meer over het ‘Pedagogisch curriculum’
In mei 2017 verscheen de uitgave ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. Diverse onderzoekers en wetenschappers op het gebied van opvoeden hebben samen dit curriculum geschreven. Hierin staan thema’s die belangrijk zijn voor een goede kwaliteit, bijvoorbeeld welbevinden & betrokkenheid, gehechtheid, taalontwikkeling en gezonde leefstijl. Bij ieder thema staat wat jonge kinderen nodig hebben, wat jonge kind voorzieningen moeten bieden en wat dat betekent voor het kind, nu en in de toekomst. Elk thema past bij één van de vier pedagogische doelen van prof. Dr. Marianne Riksen-Walraven, zoals in de wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) zijn opgenomen.
Ga voor meer informatie over het curriculum naar de site van Expertisecentrum Kinderopvang die de publicaties van BKK hebben overgenomen.
