Angst en verzet. Twee reacties die veel voorkomen bij jonge kinderen als er een medische behandeling nodig is. Ernstig trauma kan het gevolg zijn. “Zet daarom in op procedurele comfortzorg”, bepleit Piet Leroy. “Dit kan voorkomen dat er bij een jong kind angst ontstaat voor een medische handeling. Daar komt bij dat een kind hierdoor blijft vertrouwen in de zorg.” Onder de titel ‘Van TRAUMA naar VERTROUWEN’ verzorgde kinderarts en intensivist Piet Leroy een presentatie over dit onderwerp tijdens de 2022-editie van het Congres Vroegsignalering en Vroeghulp.
Voorafgaand aan het congres interviewde VROEG hem.
In zijn presentatie vertelde Leroy over de ins & outs van comfortzorg. Daarnaast besteedde hij aandacht aan juridische en ethisch aspecten. Zijn wens is dat elke zorgverlener weet wat procedurele comfortzorg is. “Daarmee is de zorg aan jonge kinderen enorm gebaat. Zij begrijpen namelijk niet waarom een medische verrichting nodig is. Tegelijkertijd is het een ervaring waarbij hen pijn gedaan wordt. Daar komt bij dat er regelmatig toch min of meer sprake is van dwang. De behandeling moet immers gebeuren. En de natuurlijke reactie bij pijn en angst is vluchten en vechten. Nou, dat is ook wat kinderen doen. Daardoor leren ze eigenlijk het tegenovergestelde van wat je zou willen, namelijk omgaan met de ziekte en hier een plek aan kunnen geven.”
Escalatie
De ‘reactie van vechten en vluchten kan flink verkeerd uitpakken. “In de eerste behandeling ontwikkelen ze angst. Die angst neemt bij iedere volgende behandeling toe. Dat noemen we anticiperende angst. Het is een soort escalatie.’ Maar dat is niet het enige. Kinderen kunnen hun vertrouwen verliezen in de zorgverlener. Want iedereen met een witte jas zou wel eens een gevaar kunnen zijn. Een aantal kinderen houdt er echt een psychisch trauma aan over. Dat geldt vooral voor chronisch zieke kinderen die regelmatig met zorgverleners in contact komen. Maar ook een eenmalige ziekte kan al impact hebben. Dat merken we nu ook met de hele vaccinatiecampagne voor Covid. Veel volwassen zijn bang zijn voor een prik door een nare ervaring uit hun jeugd. Zo lang kan het duren.”
Een en ander kan doorwerken op de ouder-kindrelatie. “De ene keer zijn ouders dicht bij hun kind. Maar op een ander moment kiezen ze voor de kant van de professional, want die kan hun kind genezen. Hun kind merkt dat zij in een soort spagaat komen tussen die twee belangen. Veel ouders worstelen daar gigantisch mee.”
Comfortzorg
Insteken op procedurele comfortzorg kan de worsteling tussen de twee belangen voorkomen. “Dit is een concept dat door de jaren heen gegroeid is in mijn hoofd en dat van anderen. We hebben ons afgevraagd hoe we ervoor kunnen zorgen dat al die momenten van pijn en angst er niet bij hoeven te horen. Daar zijn allerlei strategieën voor, maar welke leent zich om bij jonge kinderen toe te passen? Moeten we meer focussen op verdoving, slaapmiddelen of bijvoorbeeld hypnose? Wij hebben al die opties versmolten tot een beleid waarbij je eigenlijk de strategie kiest die het beste bij een kind past. Met als ultiem doel om op elk moment het vertrouwen van het kind te blijven behouden.”
In de praktijk betekent dit dat eerst alles op alles wordt gezet om het vertrouwen van het kind te winnen en niet op het verrichten van de medische handeling die nodig is. “Meestal gebeurt het nu juist omgekeerd. “Meestal starten we pas met comfortzorg als de angst al is ontstaan. Eigenlijk zou het mooi zijn als vanaf het begin wanneer een volwassene of kind bij een arts komt om comfort en vertrouwen evenwaardig te wegen als het medische doel.”
Zorg eerst voor verbinding
“De verbinding komt voor de inhoud”, geeft Leroy aan. “In de zorg gaan we meestal direct over tot de medische orde van de dag. We zien een ziekte, een afwijking of een wond. Daar ligt onze focus.” Hij pleit ervoor om als allereerste stap de verbinding aan te gaan met het kind. “Gebruik in ieder geval geen dwang. Het is heel makkelijk om, vooral als het even niet loopt, ouders te vragen ‘houd uw kindje even vast”. Dat dwingen is een signaal van slechte zorg.” Hij is zich ervan bewust dat deze aanpak in eerste instantie meer tijd kost. “Het welzijn van een kind, nu en straks, is er enorm mee gebaat. Daar komt bij dat het in de vervolgstappen van het medisch traject enorm veel tijd bespaart. Ja, dan gaan alle volgende keren bijna vanzelf. Denk aan de tijd die wij nu kwijt zijn aan dwingen, aan het niet lukken, aan het telkens opnieuw proberen… Die wordt maar voor lief genomen. Alsof dat dan geen tijd kost. Veel van de elementen van comfortzorg liggen bovendien dicht bij de eigen vaardigheden.”
Piet Leroy PhD, MSc, MD
Piet Leroy is kinderarts-intensivist in het Maastricht UMC+ en universitair hoofddocent aan de Universiteit Maastricht. Hij leidt binnen het MUMC+ een bijzonder zorgteam dat kinderen helpt om traumavrij medische verrichtingen te doorstaan. In 2012 promoveerde hij cum laude op een proefschrift over kwaliteitsvolle procedurele sedatie bij kinderen. 2018 en 2021 organiseerde hij het Europees congres over dit thema (www.PROSA2021.com). Ook stond hij in 2019 aan de wieg van het PROSA kenniscentrum. Dit centrum organiseert opleidingen in procedurele comfortzorg en ondersteunt de implementatie van trauma-vrije medische zorg voor kinderen in ziekenhuizen en thuiszorg.
Interview: Vakblad VROEG
