Veel jonge kinderen worstelen met een eetprobleem. “De oorzaken kunnen flink uiteenlopen”, vertelt prof.dr. Hugo Heymans. “Allereerst speelt vaak de opvoedkundige aanpak van ouders een rol. Lichamelijke afwijkingen of ziekte kunnen er eveneens voor zorgen dat eten een slechte ervaring wordt. Tot slot zijn er kinderen met een pathologische voedselweigering. Bij het helpen oplossen van een voedselprobleem gaat het er in de eerste plaats om die elementen te onderscheiden.”
Hoe verklaart u de vele eetproblemen op jonge leeftijd?
“In de eerste levensfase is de groei enorm vergeleken bij het latere leven. Voor die groei zijn bouwstenen nodig. Daarom heeft een jong kind van bepaalde stoffen, bijvoorbeeld calcium en ijzer, veel meer nodig dan een volwassene. Voeding is dus heel elementair in de eerste levensfase. Toch is het helemaal niet vreemd dat er problemen zijn rond eten op jonge leeftijd. Bijna vijftig procent van de kinderen wil op een gegeven moment bepaalde dingen niet eten. Dat hoort een beetje bij het spel van groot worden. Dan gaat het erom hoe de ouders hun kind kunnen lezen. Daarmee bedoel ik dat ze in staat zijn om in te spelen op de wens van hun kind om zelfstandig te zijn, maar tegelijkertijd de eigen grenzen weten aan te geven.
Kunt u dit toelichten?
“Jazeker. Een pasgeborene krijgt melkvoeding en die moet je geen peultjes voorzetten, dat gaat lichamelijk nog niet. Maar vanaf ongeveer zes maanden moet vast voedsel wel langzaam worden opgebouwd. Dan heeft een kind meer energie en bouwstoffen nodig. Een kind krijgt dan allerlei nieuwe ervaringen op eetgebied te verwerken. Zo’n eerste hapje wordt ervaren als een hele vreemde substantie en daar moet het aan kunnen wennen. In plaats van borst- of flessenvoeding, altijd van dezelfde substantie en met een vaste temperatuur, is de textuur opeens heel anders. Dat is als een vel in de koffie voor een volwassene. Als je daar niet goed mee omgaat, kan er neofobie ontstaan. Een kind wordt dan bang voor alles wat het niet eerder heeft gehad.”
‘De eerste vaste voeding is als een vel in de koffie voor een volwassene’
Hoe kan die overstap het beste verlopen?
“Bied een nieuwe smaak of textuur rustig aan, soms misschien wel tien keer, dan kan een kind hieraan wennen. Daar is een bepaalde harmonie voor nodig. Al zit er maar een beetje spanning op, dan kan die overstap uitmonden in een soort oorlog. Dan wordt het leren eten lastig. Neem een kind dat wel worteltjes lust en niet iets anders. Als ouders niets nieuws proberen en telkens weer worteltjes voorzetten, leer je het kind in feite dat alles wat anders is moet worden afgewezen. Het is van belang dit aan ouders uit te leggen. Bijvoorbeeld door op een consultatiebureau te informeren naar hoe het eten gaat en als dit problemen oplevert te vragen hoe je kunt helpen die op te lossen. Met het voorkomen van problemen is echt heel veel winst te behalen. De kunst van geneeskunde is immers vooral om niet pas iets te doen wanneer een probleem torenhoog is opgelaaid.”
Wat als er een probleem is, hoe krijg je kind en ouders weer op het goede spoor?
“Hoe vroeger je er bij bent, hoe gemakkelijker het oplosbaar is. Dan kun je ouders begeleiden in het kiezen van juiste eetmomenten en maaltijden. Als een kind bijvoorbeeld de hele dag door hapjes en drinken krijgt, is er geen behoefte meer aan een maaltijd. Men moet leren de maaltijden en tussendoortjes te reguleren. Verder is positieve aandacht belangrijk, evenals wat humor. Dreigen met ‘als je dit niet eet dan krijg je dat niet’ werkt juist averechts. Opvoedkundige adviezen zijn dus van belang. Als zowel ouder als kind rustiger zijn, dan is het gemakkelijker om de vicieuze cirkel te doorbreken die bij eetproblemen zo vaak een rol speelt.
Wat als ziekte aan een eetprobleem ten grondslag ligt?
“Dat vergt een geheel andere aanpak. Bepaalde ziektes kunnen ervoor zorgen dat eten pijn doet. Neem bijvoorbeeld een kind met een voedselallergie of met reflux. Dat veroorzaakt onzekerheid. Als er iets mis is, neurologisch of met het maagdarmkanaal, dan kan dat eveneens leiden tot een eetprobleem. Het zelfde geldt voor problemen met de luchtwegen, waardoor een kind benauwd wordt bij het eten. Zo zijn er nog meer afwijkingen die het eten bemoeilijken waardoor je bang wordt om te eten en te slikken, met als gevolg slikangst. Stuk voor stuk zijn dit bouwstenen voor wat we pathologische voedselweigering noemen. Dan heb je zo’n aversie tegen eten dat je vrijwel alles weigert. Je kunt het eten zelfs verleren. Een kind dat bijvoorbeeld een tijd lang uitsluitend sondevoeding heeft gehad, weet soms gewoon niet meer hoe het moet. Dan komt er vaak nog een dilemma bij. Te meer daar met een sonde allerlei heel vervelende prikkels rond de mond ontstaan. Dat kan angst voor eten veroorzaken. Ik vind daarom dat een kind alleen bij uitzondering uitsluitend sondevoeding dient te krijgen, daar moet absoluut een dwingende reden voor zijn.”
Kunt u enkele handelingsperspectieven noemen?
“Eerste stap is het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens. Wat daarbij kan helpen, is ouders via hun telefoon filmpjes van het eetgebeuren te laten maken. Daar kun je een heleboel aan ontlenen. Vervolgens probeer je via een hele goede anamnese te achterhalen met welk soort eetprobleem je te maken hebt en op grond daarvan een gerichte therapie te bedenken. In veel gevallen kan de hulp in worden geroepen van een fysiotherapeut, logopedist, psycholoog of kinderarts. Het is dan verstandig om samen een plan te maken om een kind stapje voor stapje weer aan het eten te helpen. Als eten opnieuw moet worden aangeleerd, dan heb je hiervoor in de meeste grotere ziekenhuizen eetpoli.”
Op 7 juni verzorgt u de openingslezing van het congres ‘Eetproblemen bij jonge kinderen’. Wat kunnen de bezoekers verwachten?
“Eten is onontbeerlijk voor ons leven, zowel sociaal gezien als voor de ontwikkeling. We zullen dus ons uiterste best moeten doen om elk kind de kans te geven om gewoon lekker te eten. Ik zal tijdens het congres systematisch vertellen wat een jong kind aan de hand van de ontwikkeling van het maagdarmkanaal nodig heeft. Vervolgens zal ik niet alleen ingaan op hoe je eetproblemen systematisch kunt indelen en behandelen, maar ook op hoe je problemen kunt voorkomen. Tot slot zal ik proberen uit te leggen wat te doen als een ouder uitroept ‘mijn kind eet niets’.”
Klik hier voor meer informatie over het congres ‘Eetproblemen bij jonge kinderen’
Voor de Universiteit van Nederland gaf Hugo Heymans onder meer een college over hoe slechte voeding in de baarmoeder zestig jaar later voor problemen kan zorgen,. Kilk hier om deze terug te zien.
