‘Vroegsignalering van letsels bij zuigelingen’. Onder deze titel verzorgde prof. dr. Elise van de Putte een lezing tijdens de eerste editie van het congres over kindermishandeling bij baby’s, peuters en kleuters in 2021. “Wees bedacht op elke blauwe plek”, beklemtoont de specialist op dit gebied.” Het betreft een actueel thema dat, zo wijst recent onderzoek uit, nog te weinig op het netvlies staat van zorgprofessionals. “Meer alertheid is nodig om letsel eerder te herkennen. Nog belangrijker is meer doen met de mogelijkheden tot preventie.”
Interview Vakblad Vroeg
“Elke blauwe plek kan wijzen op de mogelijkheid van kindermishandeling”, geeft Elise van de Putte aan. “Een baby kan zich nog niet stoten en dus geen blauwe plek per ongeluk oplopen. Dit kan op z’n vroegst pas zodra een baby gaat kruipen en staan! Dit betekent dat elke blauwe plek bij nog niet mobiele baby’s nauwkeurig bekeken moet worden. Is er een verklaring? Gaat het om één blauwe plek of zijn er meer blauwe plekken? Op één of op meer locaties? Is er een patroon zichtbaar in de blauwe plekken?Van belang daarbij is de baby altijd van top tot teen te onderzoeken. Te meer daar een blauwe plek een voorbode kan zijn van veel ernstiger letsel zoals toegebracht schedelhersenletsel, één van de meest ernstige vormen van kindermishandeling.”
Andere signalen
Naast de blauwe plekken kunnen baby’s zich ook presenteren met botbreuken. “Zo’n breuk, bijvoorbeeld van een sleutelbeen of bovenarm, kan door de bevalling veroorzaakt zijn, maar ook door mishandeling. Vraag je daarom altijd af of het verhaal van ouders past bij het letsel dat je ziet. Kan je door het beschreven voorval zo’n breuk oplopen?” Helaas doet mishandeling zich in meer gedaantes, vaak minder direct zichtbaar, voor. “Wees daarom ook bedacht op mishandeling bij een kind dat plotseling even stopt met ademen of een toeval krijgt. Een ander signaal is een te snel groeiende schedel. Bij al deze situaties kan er sprake zijn van zeer ernstig toegebracht letsel waar het kind vaak schade aan overhoudt of aan kan overlijden.”
Wees alert
De signalen zijn vaak van medische aard. Dat neemt niet weg dat het in een pril stadium herkennen van mishandeling een zaak is voor iedereen die met kinderen te maken heeft. “Dus ook de mensen die werken bij de kinderopvang moeten letten op bijvoorbeeld blauwe plekken. Er is een app die jou ondersteunt bij het vinden van de juiste route als je een blauwe plek vaststelt. Zo weet je wat je moet doen en waar je alert op moet zijn.”
Ook als een ouder op het spreekuur van een kinderarts komt met een huilbaby is alertheid geboden. “Durf dan door te vragen: hoe gaat het met huilen, voeden, slapen? Wat doen jullie als het allemaal niet zo makkelijk gaat? Hoe houd je het met elkaar vol? Hoe hebben jullie de zorg als ouders verdeeld? Zijn jullie het altijd met elkaar eens als het gaat om de opvang van je huilende baby? Wat doen jullie om te zorgen dat het kind stopt met huilen? Wordt het je wel eens te veel? Heb je opvangmogelijkheden buiten je gezin? Kortom, in gesprek komen met de ouder, want die maakt zich ongerust. Aansluiten bij wat een ouder nodig heeft. Dat kan je als kinderarts maar ook als huisarts of als jeugdarts. Gelukkig zijn er ook steeds meer mogelijkheden voor ondersteuning en is er zelfs tijdens de zwangerschap al aandacht voor.”
Enorme ervaring
Het spreekt voor zich dat Van de Putte in haar congrespresentatie veel dieper inging op het omgaan met letsel bij zuigelingen. “Ik vertel dan mijn verhaal vanuit een grote ervaring op dit gebied. Als arts van het Landelijk Expertise Centrum Kindermishandeling zien we jaarlijks 300 kinderen waarbij mogelijk kindermishandeling speelt. Heel vaak kunnen we het verwerpen, dat is minstens zo belangrijk! Maar helaas stellen we ook kindermishandeling vast bij een groot aantal kinderen. Dan is een Veilig Thuis melding nodig en een veiligheidsplan.”
Naast ouders staan
In alle gevallen van kindermishandeling staat oog hebben voor ouders voorop, geeft Van de Putte tot slot aan. “Oordeel niet, maar ga naast ouders staan. Geef hen de zekerheid dat er altijd steun te vinden is. Leer kinderen in de opvang en op school dat het niet normaal is dat je geslagen wordt of dat ouders elkaar slaan. En dat je dan om hulp kunt vragen. Het bespreekbaar maken, dát is het allerbelangrijkste. Ik heb niet de illusie dat we alle geweld kunnen verhelpen. Wel kunnen we met elkaar in gesprek gaan over wat de beste omstandigheden zijn waaronder een kind kan groeien en bloeien.”
Prof.dr. Elise van de Putte is kinderarts sociale pediatrie en hoogleraar op het gebied van de levensloopgeneeskunde. Zij is werkzaam in het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht en ziet dagelijks bedreigde kinderen.
Haar onderzoek richt zich met name op het verbeteren van de zorg en de toekomst van zowel kinderen die te maken hebben met kindermishandeling als kinderen die chronisch ziek zijn en daarvan beperkingen ondervinden.
