Een twee- of driejarige die veel beweegt en gezond eet, heeft een grote kans dat later als volwassene ook te doen. Want juist bij peuters zijn smaakvoorkeur en motoriek volop in ontwikkeling. De aanpak SuperFIT stimuleert daarom gezonde gewoontes op het peuterdagverblijf én thuis.
SuperFIT is een programma dat bij peuters gezond eten en een actieve leefstijl stimuleert. De aanpak is ontwikkeld door gezondheidswetenschappers Sanne Gerards en Jessica Gubbels van de Universiteit Maastricht, in samenwerking met Spelenderwijs (een organisatie voor kinderopvang in de gemeente Sittard en omgeving) én met Ecsplore (een stichting die bijdraagt aan het sportieve en culturele klimaat in de Westelijke Mijnstreek). ‘Op peuterleeftijd worden al veel gewoontes gevormd’, zegt Jessica Gubbels. ‘De motoriek en smaakvoorkeur zijn bijvoorbeeld volop in ontwikkeling. De ervaringen op die jonge leeftijd zijn bepalend voor de gewoontes veel later in het volwassen leven. Maar de focus van leefstijl- en beweeginterventies bij kinderen ligt vaak bij de basisschoolleeftijd. Zonde, want daarmee verlies je veel kostbare tijd.’
De twee onderzoekers zagen de noodzaak voor een aanpak voor peuters. Die was er vooral in wijken met veel gezinnen met een lagere sociaaleconomische status, waar kinderen vaker overgewicht hebben. Zo is SuperFIT ontstaan, een programma voor de opvang én thuis.
Op maat
SuperFIT begint altijd met doelen stellen: voor welk doel is er voor de peuteropvang nog winst te behalen? Bijvoorbeeld dat de peuters elke dag fruit en groente eten bij de opvang, of dat ze meer beweegspelletjes doen. Vervolgens wordt geïnventariseerd: wat heeft de peuterklas nodig om dat doel te bereiken? Jessica Gubbels: ‘Voor de ene opvang zijn dat kindvriendelijke mesjes om zelf fruit en groente mee te snijden, bij de ander is dat een loopfietsje in de klas. SuperFIT is dus op maat gemaakt, steeds toegespitst op de behoeftes van die éne groep. Daarom noemen we het een aanpak, en geen interventie.’ Er zijn kaarten met tips voor gezonde activiteiten voor binnen en buiten, en bijbehorende materialen zoals een hoepel of een bal. De poppen Siem en Puk staan symbool voor SuperFIT. Pedagogisch medewerkers kunnen worden gecoacht om de aanpak succesvol én duurzaam in te voeren, zodat er blijvend aandacht voor is. SuperFIT wordt altijd geïntegreerd in het bestaande programma. Jessica: ‘Ook dat vinden wij belangrijk, het moet voor medewerkers géén extra belasting vormen. Dus ook de coaching vindt meestal plaats tijdens de opvanguren in de klas.’
Rugzakje
Met subsidie van ZonMw startten Sanne Gerards en Jessica Gubbels in 2017 een onderzoek naar het effect van de aanpak op twaalf peuterdagverblijven van Spelenderwijs in de gemeente Sittard-Geleen. Uit het onderzoek blijkt dat SuperFIT een positief effect heeft. Kinderen zijn actiever en eten meer groenten en fruit. Thuis werden de resultaten niét gezien: de kinderen die meededen aan het programma SuperFIT bewogen daar niet meer dan de kinderen uit de controlegroep, en aten niet gezonder. Ook zagen de onderzoekers dat het moeilijk was om ouders te bereiken, met name ouders met een lagere sociaal economische status. Jessica: ‘Het waren vooral de ouders die al veel bezig zijn met gezondheid die naar de voorlichtingsbijeenkomsten kwamen en die meededen aan het onderzoek. Dat is mede de reden waarom we in de doorontwikkeling het rugzakje hebben geïntroduceerd.’
Kinderen krijgen regelmatig een rugzakje mee naar huis. Daarin zitten bijvoorbeeld kaarten met suggesties voor beweegspelletjes en tips voor gezonde voeding. Veel ouders denken bijvoorbeeld dat je voor goed ouderschap een smaakje moet toevoegen aan water. Maar peuters drinken net zo lief puur drinkwater. Daan Pluim: ‘Er zit een map in waarin ouders hun ervaringen kunnen delen. Daarin lezen we veel positieve reacties. Als peuters op de opvang enthousiast zijn gemaakt, gaan ze thuis graag aan de slag met de activiteiten. Zo motiveren ze ook hun ouders.’
Erkende interventie
Drie pijlers staan centraal in SuperFIT: bewegen en voeding; thuis en peuterdagverblijf; en de fysieke, sociale en beleidsomgeving. De aanpak kent drie fases: behoeftepeiling, implementatie en borging. Op 1 november 2020 werd het onderzoek met financiering van ZonMw afgerond. Jessica: ‘In het voorjaar van 2021 dienen we de aanpak in voor erkenning bij de interventiedatabase van het loket CGL (Centrum Gezond Leven) van het RIVM. Als hij wordt opgenomen, dan kunnen in de toekomst peuters in heel Nederland profijt hebben van SuperFIT.’
Meer informatie
ZonMw-project Healthy families in a healthy system
