Jeugdhulpverleners worden vaak te hulp geroepen om slaapproblemen bij jonge kinderen op te lossen. Dit gaat voorbij aan de kansen op preventief gebied. “Met name tijdens de eerste 1000 nachten verdient dit aspect veel meer aandacht”, benadrukt Margreet Harskamp. “Zo hebben kinderen van moeders met een gezond gewicht tijdens de zwangerschap al minder vaak slaapproblemen bij kinderen. Maar er zijn meer aangrijpingspunten om zorg op maat aan te bieden.”
Wat is het belang van goede slaap voor de ontwikkeling en groei in de eerste 1000 dagen?
“Dat was eigenlijk de belangrijkste vraag van mijn promotieonderzoek. Bij aanvang van mijn onderzoek waren er al publicaties dát er een belang was, namelijk voor de ontwikkeling van de hersenen. Maar ik vermoedde – net als de auteurs van de NCJ-richtlijn Gezonde slaapgewoonten – dat er ook een belang was voor gezonde groei. Dit zien we immers ook bij slaap op kinder- en volwassenleeftijd. Verder blijkt er een verband tussen slaaptekort tijdens de zwangerschap en de ontwikkeling van een kind. Dit vergroot namelijk de kans op een verhoogd BMI op kinderleeftijd. Ook de bloeddruk kan hierdoor worden beïnvloed.”
Welke aangrijpingspunten bieden je onderzoeksbevindingen voor preventie in de eerste 1000 dagen?
“Ik vond verschillende determinanten die geassocieerd zijn met latere slaapproblemen, zoals een gezond gewicht van moeder en vermindering van stress en angstklachten. Wel is het zo dat het om signalen gaat. Je kunt dus niet beweren dát ze de oorzaak zijn. Maar in de spreekkamer kan het wel fijn zijn om te weten wie een hogere kans heeft op slaapproblemen. Zo kun je juist deze ouders meer informatie meegeven. Of door met voorlichtingsprogramma’s op kinderdagverblijven of scholen gezonde slaapgewoonten stimuleren. Daarom ben ik blij dat de determinanten die ik vond al in het landelijke actieprogramma Kansrijke Start staan. Dus ook al zijn het geen makkelijke aangrijpingspunten, er is al wel aandacht voor. Zo kan het bevorderen van een gezond gewicht tijdens de zwangerschap effect hebben op het verminderen van slaapproblemen bij kinderen.”
Wat zijn met name aandachtspunten voor hulpverleners?
“Bij slaapproblemen in de eerste levensmaanden zijn er allerlei tips te geven. Zoveel dat we daardoor al snel vergeten te kijken naar de ouders en onszelf. Informeer bijvoorbeeld hoe het met ouders gaat en vraag welke ondersteuning ze juist niet of juist heel graag van ons willen. Vraag hierbij goed door. Niet alleen over het slaapgedrag van hun kind, maar laat hen ook vertellen over zaken als de grootte van gezin, de woonruimte en persoonlijke voorkeuren. Te meer daar vroege zorgen van ouders over de slaapgewoonten van hun baby voorspellend lijken voor latere slaapproblemen op peuterleeftijd. De antwoorden bieden ingangen om meer zorg op maat te geven.”
Wat zou je graag nog meer willen onderzoeken?
“Het beoordelen van slaap is voor hulpverleners en onderzoekers moeilijk. Het is namelijk niet makkelijk te meten en er zijn nu eenmaal grote verschillen in slaap tussen personen, omgevingen en culturen. Met het oog hierop zou ik graag willen onderzoeken of en hoe we slaap in de eerste 1000 dagen kunnen verbeteren. Denk aan gezinsgerichte voorlichting over huilen, troosten en slapen vanuit de Jeugdgezondheidszorg. Ook wil ik graag onderzoek doen naar het effect van de inzet van inbakeren, sussende geluiden of wiegen tijdens de slaap van pasgeborenen die moeite hebben met het slapen in hun eigen bed. Ik hoop nog eens dat ene magische kussen of slimme bedje te ontwikkelen voor iedereen die het nodig heeft. Of liever een lakentje met vijf gouden slaapregels erop, na mijn promotie uitgedeeld bij iedere bevalling in Nederland.”
Margreet Harskamp – van Ginkel is zowel arts Maatschappij & Gezondheid als Arts-onderzoeker. Zij promoveert op de afdeling Public and Occupational Health van de Amsterdam UMC en werkt in de jeugdgezondheidszorg bij de GGD Amsterdam.
