Uit onderzoek blijkt dat er bij zowel jonge als oudere kinderen ongeveer evenveel psychische problemen zijn. Toch komen baby’s, peuters en kleuters veel minder in de hulpverlening terecht vertelt Frederike Scheper. “En dat terwijl veel psychische stoornissen later in het leven eigenlijk al vroeg hun oorsprong hebben. Het belang van preventie, vroegsignalering en vroege interventie is daarom groot. De kinderopvang speelt in veel gevallen hierin een sleutelrol.”
Er heerst een spanning in de maatschappij op het gebied van diagnostiek bij het jonge kind. “Dit geldt zeker als het gaat om het stellen van psychiatrische stoornissen”, weet Frederike Scheper. Enerzijds wil men niet te snel diagnosticeren, anderzijds is er sprake van onderdiagnostiek. “Angst voor stempels of labels die kinderen al op jonge leeftijd krijgen speelt hierbij een rol.”
Ondersignalering en overdiagnostiek
Door niet in te grijpen worden kansen gemist om in een vroeg stadium kinderen die iets extra’s nodig hebben te ondersteunen. Tegelijk mogen we de gevolgen van overdiagnostiek niet onderschatten. “Beide zijn ongewenst”, legt Frederike uit. “Ondersignalering kan als risico hebben dat kinderen en ouders niet de hulp krijgen die ze nodig hebben om goed te kunnen functioneren. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor de algemene mentale gezondheid.”
“Maar de kans op overdiagnostiek is ook aanwezig, te meer daar de normale variatie in ontwikkeling en gedrag bij jonge kinderen groter is dan bij oudere kinderen. Dit vergroot de kans op onnodige diagnostiek, zeker wanneer we als maatschappij minder variatie accepteren. Een afname in tolerantie voor afwijkend gedrag gecombineerd met een toename in werk- en prestatiedruk kan er namelijk toe leiden dat kinderen onnodig worden doorgestuurd voor diagnostiek. Daar moeten we voor waken. Vooral de jongste kinderen in een groep of klas lopen kans dat nog normaal gedrag onterecht als afwijkend wordt beschouwd. Dit kan nadelig zijn voor deze kinderen, zeker wanneer ze daardoor minder zelfvertrouwen krijgen.”
kinderopvang speelt niet alleen een rol in vroegsignalering, maar is ook belangrijk als een goede en veilige leeromgeving waar jonge kinderen kunnen oefenen
Open houding
Het mag duidelijk zijn dat het voorkomen van ondersignalering en overdiagnostiek alle aandacht verdient. Voor medewerkers in de kinderopvang is het daarom belangrijk om zorgvuldig en met open blik te kijken naar de ontwikkeling en het gedrag van jonge kinderen. “Met name wat er gebeurt in de interactie verdient aandacht. Wees nieuwsgierig en hanteer een open houding. Bespreek zorgen over gedrag met je collega’s en met ouders en wees daarbij concreet. Pas wel op met termen die iets suggereren over een stoornis zoals hechting, autisme of ADHD. Gebruik in de communicatie met collega’s en ouders in plaats daarvan woorden die je kunt uitleggen en begrepen worden. Goede communicatie geeft ouders het gevoel dat er goed wordt gekeken naar hun kind en geluisterd wordt.
Bedenk verder dat de kinderopvang niet alleen een rol speelt in vroegsignalering, maar ook belangrijk is als een goede en veilige leeromgeving waar jonge kinderen kunnen oefenen. Geef hen de ruimte en tijd om een persoonlijke ontwikkeling te doorlopen die past bij de normale variatie in de bevolking.”
Kinderopvangcongres
Tijdens het congres Opvallende kinderen in de kinderopvang gaat Frederike uitgebreid in op de rol van de kinderopvang bij het signaleren van mogelijke stoornissen. “Communicatie vormt de rode draad van mijn presentatie. Wanneer een kind opvalt, vraag jezelf af wat er gebeurt in interactie. Benoem concreet wat je ziet, wat je hoort, in welke situatie, stel vragen en zoek samen naar wat er nodig is. Wees je ervan bewust dat de eerste levensjaren een belangrijke periode voor vroegsignalering zijn. Dit is de eerste stap om op tijd de juiste hulp te kunnen bieden en erger te voorkomen. Tijdens het congres meer hierover!”
Ga voor meer informatie over het programma en de deelnamemogelijkheden naar onze congreswebsite:
Congres Opvallende kinderen in de kinderopvang 2023
Na haar studie geneeskunde, specialisatie volwassen psychiatrie en sub-specialisatie kinder- en jeugdpsychiatrie, is Frederike Scheper sinds 2010 als kinder- en jeugdpsychiater werkzaam bij MOC t Kabouterhuis. In 2018 is zij gepromoveerd op onderzoek naar: ‘mental health in young children referred for treatment – temperament, disturbed attachment behavior and course.’ Sinds 2020 is zij naast haar werk in de patiëntenzorg ook werkzaam als manager inhoud van de afdeling Kennis en Innovatie bij ’t Kabouterhuis. Sinds 2021 is zij IMH-specialist DAIMH.
Zie ook:
