Rijk spel van jonge kinderen leidt tot meer kennis over de wereld om hen heen. Het is bovendien een uitstekende context voor de verdere ontwikkeling van taal, sociale vaardigheden en executieve functies.
Tekst; Mascha Boelaars, Bureau Kwaliteit Kinderopvang
Illustratie; Jane Klein, OptimaForma, Nijmegen
De materiële wereld is voor een deel niet door mensen gemaakt. Wij hebben bijvoorbeeld de zwaartekracht niet gemaakt, maar het verschijnsel dringt zich wel aan ons op. Het is iets wat we willen begrijpen. Het zet aan tot denken, tot verzinnen van oorzaken en tot experimenteren. Voor kinderen vertaalt dit zich in ‘onderzoekend leren’.
Een probleem dat zich opdringt door waar te nemen en te handelen in de materiële wereld (bijvoorbeeld vallen over een losse veter) is, vanuit de techniek geredeneerd, een ontwerpvraag. Dit ‘ontwerpend’ leren is een volgende stap in het leer- en onderwijsproces.
Leren is bovendien altijd verbonden met taal; taal om je ervaringen onder woorden te brengen en taal om je probleem aan anderen duidelijk te maken.
Verkennen om te overleven
Het jonge kind heeft nog niet de drang om de wereld te verbeteren en te verklaren. Het kind wil leven, in eerste instantie overleven. Kinderen leren van vrij exploreren in hun directe omgeving. Tot een jaar of twee staan ze in deze exploratiestand; zij willen verkennen om te overleven. Wanneer kinderen taal ontwikkelen en begrijpen, komen voorwerpen en handelingen steeds meer in een betekenisvolle samenhang te staan. Zo ontstaan ook spelsituaties, waardoor kinderen zich weer verder ontwikkelen. Het gaat erom kinderen keer op keer uit te dagen fysieke waarnemingen en ervaringen te laten ondergaan en onder woorden te brengen. Dat helpt hen om concepten te ontwikkelen, waardoor ze uiteindelijk steeds abstracter handelen.
Rijke spelsituaties
Functioneel spel helpt bij de voorbereiding op participatie in de maatschappij. Vanuit het perspectief van oriëntatie op de wereld is het goed wanneer begeleiders rijke spelsituaties ontwerpen. Van belang daarbij is dat jonge kinderen in aanraking komen met vijf domeinen of systemen, te weten:
- Het levende systeem met begrippen als groei, gezondheid en voeding;
- Het natuurkundige systeem met begrippen als krachten, licht en geluid;
- Het aarde-ruimte systeem met begrippen als het weer, water, zon en maan;
- Het technisch systeem met begrippen als maken, recepten en testen;
- Het mathematische systeem met begrippen als ordenen, meten en patronen.
Taal van de techniek
Rijk spel leidt tot meer kennis van de materiële wereld en daarmee van de begrippen uit wetenschap en techniek. Het is bovendien een uitstekende context voor de verdere ontwikkeling van taal, sociale vaardigheden en executieve functies. Kinderen worden zo geïntroduceerd in de materiële wereld en voorbereid op schoolvakken als natuurkunde en biologie en op beroepsmogelijkheden in de bètatechnische sector. Door de taal van de techniek uit ervaring te leren spreken, voelen kinderen zich thuis in onze hoogtechnologische maatschappij en kunnen ze vanuit een positieve attitude later verstandige keuzes maken voor opleiding en beroep.
Samenvatting hoofdstuk ‘Jonge kinderen en de materiële
Dit artikel is een samenvatting van het hoofdstuk ‘Jonge kinderen en de materiële wereld’ in het ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. De auteur, Dr. Hanno van Keulen, is lector Leiderschap in Onderwijs en Opvoeding bij Hogeschool Windesheim. Materiële wereld hoort bij de doelstelling ‘Het bevorderen van persoonlijke competentie.
Meer over het ‘Pedagogisch curriculum’
In mei 2017 verscheen de uitgave ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. Diverse onderzoekers en wetenschappers op het gebied van opvoeden hebben samen dit curriculum geschreven. Hierin staan thema’s die belangrijk zijn voor een goede kwaliteit, bijvoorbeeld welbevinden & betrokkenheid, gehechtheid, taalontwikkeling en gezonde leefstijl. Bij ieder thema staat wat jonge kinderen nodig hebben, wat jonge kind voorzieningen moeten bieden en wat dat betekent voor het kind, nu en in de toekomst. Elk thema past bij één van de vier pedagogische doelen van prof. Dr. Marianne Riksen-Walraven, zoals in de wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) zijn opgenomen.
