Kinderen die in armoede opgroeien doen het slechter op school. Als verklaring wijzen neurowetenschappers naar de hersenontwikkeling. Armoede is stressvol en dat heeft een negatieve invloed op de vorming van het brein. Het lijkt er sterk op dat inkomensongelijkheid en armoede terug te zien is in de hersenontwikkeling, waarbij arme kinderen aan het kortste eind trekken.

Sinds de hersenwetenschap zich er mee begon te bemoeien heeft het bewijs zich opgestapeld: MRI-scans laten zien dat de hersenstructuur zich bij arme kinderen anders ontwikkelt, meld kennislink.nl.  Kinderen van ouders met een laag inkomen halen over het algemeen slechtere cijfers op school en hebben vaker leer- en geheugenproblemen. Hun IQ ligt gemiddeld 13 punten lager dan dat van kinderen met rijke ouders. Hoe langer kinderen in armoede leven, hoe groter hun academische achterstand wordt. De verschillen werken veelal door tot in de volwassenheid: later in het leven hebben ze vaker slecht betaalde banen en een lager opleidingsniveau. Wat zit daarachter? Op welke manier zorgt armoede voor een kloof in cognitieve vaardigheden?

Vroege levensstress

De onderzoeksgroep van kinderpsycholoog Seth Pollak van de Universiteit van Wisconsin-Madison was een van de eersten die ‘onder de motorkap’ keek. In 2014 deed hij een studie met 128 Amerikaanse kinderen van rond de twaalf jaar oud, die op jonge leeftijd te maken hadden gehad met lichamelijk misbruik of verwaarlozing, of die uit een gezin kwamen met een lage socioeconomische status (SES).

Pollak en collega’s maakten MRI-afbeeldingen van de hersenen. Die scans vergeleken ze met die van kinderen uit de middenklasse die zonder narigheid opgroeiden. Wat bleek? Bij kinderen die narigheid meemaakten was de amygdala, een hersengebied voor emotieverwerking, kleiner dan bij de andere kinderen. De mishandelde en arme kinderen hadden ook een minder grote hippocampus, een gebied dat belangrijk is voor leren en geheugen. De vraag die bij dit soort studies altijd opkomt is: hebben die veranderingen betekenis? Het feit dat de afwijkingen samenhingen met gedragsproblemen in dezelfde individuen suggereert van wel.

Advertentie

Eigenlijk is het geen verrassing. We weten al een tijdje dat levenservaringen van het kind belangrijk zijn voor de vorming van hun brein. Tijdens de eerste duizend dagen uit het leven, zwangerschap inbegrepen, worden de hersenen in rap tempo aangelegd. In deze ‘gevoelige’ periode is het brein erg kwetsbaar voor verstoring. Of het nou gaat om armoede, verwaarlozing, oorlog, misbruik of ondervoeding: het zijn stuk voor stuk ervaringen die chronische stress opleveren. En stresshormonen richten schade aan in het brein.

Hersenen bijsturen

Naast de amygdala en hippocampus, zien onderzoekers bij arme kinderen ook wel een kleinere prefrontale hersenschors. Dit hersengebied is betrokken bij ‘complex’ denken zoals redeneren, keuzes maken en plannen. Ook al is het met MRI-studies niet aan te tonen, toch lijkt het er sterk op dat armoede de oorzaak is van die hersenveranderingen. Dat is tenminste wat onderzoekers zien in muizen die te maken hebben met vroege levensstress. Bij verwaarloosde pups raakt de aanmaak van nieuwe hersencellen verstoord, met name in de hippocampus. Deze beestjes krijgen op latere leeftijd allemaal geheugenproblemen.

Lees verder op kennislink.nl >

Vakblad Vroeg is er voor professionals die werken in de geboortezorg en met kinderen tot zeven jaar en hun ouders. Een abonnement kost slechts €28,- per jaar.

Ontdek ons VROEG-magazine

Vakblad Vroeg is er voor professionals die werken in de geboortezorg en met kinderen tot zeven jaar en hun ouders. Sleutelwoorden zijn preventie, vroegtijdige onderkenning en vroeghulp. Ons kwartaalmagazine biedt achtergrond en verdieping. Een abonnement kost slechts € 28,- per jaar.

AdvertentieAbonneren op lentenummer
Meld je aan voor de nieuwsbrief

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van de geboortezorg en de zorg rond het jonge kind en zijn ouders? Schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief. Deze verschijnt iedere dinsdagochtend.

"*" geeft vereiste velden aan