Het programma VoorZorg bestaat uit intensieve, integrale verpleegkundige ondersteuning voor jonge kwetsbare vrouwen tijdens hun eerste zwangerschap en tijdens de eerste twee levensjaren van hun kind. Nu is er ook VoorZorg-Verder tot aan de leeftijd van zes jaar. Uit de ervaring tot dusver met het vervolgprogramma blijkt dat moeders het vanwege de al aanwezige vertrouwensband prettig vinden om dezelfde VoorZorgverpleegkundige te hebben als bij VoorZorg.
Amsterdam UMC (locatie VUmc) en het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) hebben in samenwerking met het Verwey-Jonker instituut van 2016 tot en met 2019 aan een vervolg gewerkt op VoorZorg: VoorZorg-Verder. Met VoorZorg-Verder blijven de moeders ondersteuning krijgen van VoorZorgverpleegkundigen totdat hun kind 6 jaar is.
Acht huisbezoeken
Voor het programma zijn acht huisbezoeken ontwikkeld. Deze zijn bestemd voor moeders van kinderen tussen 2 en 6 jaar, inclusief informatiebladen en gezinsondersteunende opdrachten. Ook is een training VoorZorg-Verder ontwikkeld voor VoorZorgverpleegkundigen. De huisbezoeken zijn gebaseerd op wetenschappelijke kennis over de ontwikkeling van kinderen in die leeftijd. Daarnaast zijn 26 moeders die VoorZorg hebben afgesloten met tussen de 2,5 en 6 jaar oude kinderen, geïnterviewd over hun behoeften en wensen. Tot slot zijn VoorZorgverpleegkundigen geraadpleegd over wat zij denken dat moeders nodig hebben nadat ze VoorZorg hebben afgesloten. De uitkomsten van al deze gesprekken zijn meegenomen in het programma VoorZorg-Verder zoals het er nu ligt.
Vanaf 2017 is VoorZorg-Verder in drie regio’s uitgevoerd: Amsterdam, Noord-Holland-Noord en Breda. VoorZorg-Verder is in deze drie regio’s aangeboden aan alle gezinnen die VoorZorg hadden afgesloten. In totaal gaat het om 85 gezinnen. Hiervan zeiden 60 gezinnen dat ze wilden starten met VoorZorg-Verder. Uiteindelijk zijn 51 gezinnen feitelijk gestart. Bij hen zijn in totaal 192 huisbezoeken uitgevoerd door VoorZorgverpleegkundigen in de periode 2017-2019.
Vertrouwensband
Gedurende de pilot tussen 2017 en 2019 werden moeders en VoorZorgverpleegkundigen steeds meer tevreden over de uitvoering van VoorZorg-Verder. Moeders merken dat het vervolgprogramma hen iets oplevert op het gebied van de opvoeding van hun kind en ze zien verbetering in hun zelfbeeld en zelfvertrouwen. Het lukt VoorZorgverpleegkundigen ook steeds beter om flexibel om te gaan met de opzet en het materiaal van VoorZorg-Verder. Zij zien verbetering in het zelfinzicht bij moeders over hun rol bij de ontwikkeling van het kind en in hun opvoedvaardigheden. Wel menen zij dat de opbrengsten per moeder (kunnen) verschillen. Het meest genoemde werkzame element van VoorZorg-Verder is de (al eerder opgebouwde) vertrouwensband tussen moeder en VoorZorgverpleegkundige. Tevens is deze band de meest genoemde randvoorwaarde voor een goede uitvoering. Twee andere veelgenoemde randvoorwaarden zijn (voldoende) tijd voor de uitvoering van VoorZorg-Verder en flexibiliteit in de lengte, frequentie en momenten van de huisbezoeken.
Effecten
Vrijwel alle moeders hebben VoorZorg-Verder als positief ervaren. ‘Ik snap mijn kind beter’, ‘ik ben gegroeid van een dichte naar een open bloem’, ‘ik krijg zelfvertrouwen en positiviteit’ en ‘ik heb het gevoel dat ik er niet alleen voor sta’.
Om het voorlopige effect van VoorZorg-Verder te onderzoeken zijn moeders geïnterviewd, hebben ze vragenlijsten ingevuld en is een video-opname gemaakt van een spelmoment met hun kind. Dit gebeurde op twee momenten: na afronding van VoorZorg voordat VoorZorg-Verder begon en na drie tot vier huisbezoeken over de periode van één jaar.
Bijna de helft van de deelnemers rookt, daarin kwam geen verandering na een jaar. Er is gemiddeld een kleine afname van alcoholgebruik. Moeders ervaren hun eigen gezondheid en die van hun kinderen als goed, gemiddeld nog iets beter na VoorZorg-Verder. De meesten zijn tevreden over hun (buurt)netwerk, al is dat niet zo groot. Moeders hebben na een jaar VoorZorg-Verder iets betere opvoedvaardigheden en er is meer wederkerigheid tussen de moeders en hun kinderen. Na een jaar lijkt er een iets lagere indicatie voor gehechtheidsproblemen. De vertrouwensrelatie met de VoorZorgverpleegkundige was al goed en blijft goed na VoorZorg-Verder.
Onderzoek
Het Verwey-Jonker Instituut volgde de ontwikkeling van VoorZorg-Verder en voerde een procesevaluatie uit. Ze hebben op meerdere momenten vragenlijsten afgenomen en gesproken met deelnemende moeders, VoorZorgverpleegkundigen en de ontwikkelaars van het programma. In het najaar van 2019 verscheen hun rapport. Amsterdam UMC deed parallel hieraan twee studies. Een studie naar de behoeften en wensen van moeders die VoorZorg hadden afgerond en nu een kind hadden tussen de 2,5 en 6 jaar. Daarnaast een onderzoek met een groep van ruim 30 moeders om de voorlopige effecten van VoorZorg-Verder vast te stellen.
Meer informatie
Voor meer informatie:
- Over het project: Silvia van den Heijkant, projectleider VoorZorg-Verder, vandenheijkant@amsterdamumc.nl/ 0631794224
- Over de uitvoering van VoorZorg en VoorZorg-Verder: Lieke van der Meulen, NCJ, lvandermeulen@ncj.nl/ 0613136499
Bron: ncj.nl
