Het is bij een stoornis in de communicatieve ontwikkeling van belang om zo vroeg mogelijk ondersteuning te bieden. “De kritische periode van de taalontwikkeling loopt namelijk tot ongeveer zes jaar”, geeft Gerna Scholte aan. “In die periode is het aan te raden al zoveel mogelijk uit de kast te halen op het gebied van ondersteuning. Bijvoorbeeld door met afbeeldingen of gebaren aan de slag te gaan zodat een kind een andere uitingsmogelijkheid heeft.”
Wanneer een kind minder oogcontact heeft of minder geluidjes maakt, kan dit duiden op een stoornis in de communicatieve ontwikkeling. Van kinderen die bijvoorbeeld een cerebrale parese hebben of een andere motorische beperking, kun je vaak al vermoeden dat ze achter zullen blijven wat betreft spraak- en of taalontwikkelingl. Maar het is volgens Gerna Scholte nog niet zo eenvoudig om dit vroeg te signaleren. “Vaak hebben ouders al langer een niet-pluisgevoel, zonder dat zij te rade gaan bij de hulpverlening. Helaas komt het nog regelmatig voor dat ouders hiermee wachten omdat zij onbekend zijn met de mogelijkheden die er bestaan om met hulpmiddelen aan de gang te gaan om de communicatie te verbeteren. Het kan ook zijn dat zij hier niet voor voelen omdat ze bang zijn dat het de spraakontwikkeling zal tegen houden. Dat is jammer, want het is juist belangrijk om hier zo vroeg mogelijk mee te beginnen. Dan kun je de taalontwikkeling in de kritische fase gericht stimuleren met behulp van ondersteunde communicatie.”
Scherper oog
Wordt een ernstig communicatieprobleem niet tijdig onderkend en behandeld, dan neemt de kans op probleemgedrag op latere leeftijd toe. Als het een kind niet lukt zich goed te uiten, dan kan dit tot frustraties leiden of het kind kan zich juist erg onzeker gaan voelen en zich terugtrekken Alle reden dus voor hulpverleners om een scherper oog te hebben voor problemen in de communicatie. “Het consultatiebureau kan bijvoorbeeld een prominentere rol spelen in het onderkennen van een mogelijke ernstige taal- of communicatiestoornis. Ook bij peuterspeelzalen en kinderdagverblijven liggen er mogelijkheden om een actieve rol te hebben op het gebied van signaleren. Men ziet daar dagelijks grote groepen kinderen. Daardoor kunnen zij het ene kind goed vergelijken met het andere en bepalen of ze al dan niet wat extra ondersteuning kunnen gebruiken. Zo ja, dan kan een kind door het gebruik afbeeldingen in een PODD-boek naast gebaren (NmG) zicht beter uiten.”
Eerder beginnen
Scholte vindt het jammer dat veel hulpverleners het inzetten van Ondersteunde Communicatie pas als laatste optie zien. “Men is toch geneigd om eerst de traditionele logopedische behandeling te proberen.” Wel ziet zij dat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van babygebaren. “Een goede ontwikkeling, want daarbij zie je dat kinderen al op heel jonge leeftijd in staat zijn om over te brengen wat ze bedoelen. De articulatie lukt dan nog niet goed, maar via hun handen zijn ze toch in staat om veel duidelijk te maken.”
Ieder kind wil communiceren, aldus Scholte. “Belangrijk vind ik dat er wordt uitgegaan van de mogelijkheden, ook bij kinderen met een meervoudige beperking. Het gebeurt nog te vaak dat men er op basis van een testresultaat vanuit gaat dat een kind waarschijnlijk niet kan gaan communiceren of slechts op een beperkt niveau. Men is bang om het kind te overvragen en biedt vervolgens veel minder aan, totdat men zeker is dat het begrepen wordt.” Scholte raadt aan om toch verder te kijken en veel visueel ondersteund taalaanbod te geven en te modelleren. “Probeer uit te vinden wat een kind wel kan en ga zo stapsgewijs verder. Dan kan een kind veel meer tot bloei komen en de eigen persoonlijkheid echt leren kennen.”
Visueel taalsysteem
Een methode die heel individueel kan worden ingezet en vorm gegeven is PODD, Pragmatic Organisation Dynamic Display. “Bij deze uit Australië afkomstige methode wordt in feite een heel nieuw taalsysteem geleerd, waardoor kinderen die niet in staat zijn verbaal te communiceren toch duidelijk kunnen maken wat ze bedoelen. Dit gebeurt met behulp van een gepersonaliseerd boek en door gebruik te maken van een spraakcomputer. Dankzij deze methode krijgen ook kinderen met een communicatieve beperking de kans om zich optimaal te ontwikkelen.”
