Kinderen met en zonder beperking samen in een klas is een mooi streven van passend onderwijs. Maar hoe doe je dit als een peuter of kleuter niet of nauwelijks kan spreken? “Hiervoor is een scala aan ondersteunende hulpmiddelen beschikbaar”, geeft Loes Luijten aan. “Met name het gebruik van gebaren, picto’s en een spraakcomputer zijn uitstekende hulpmiddelen om deze kinderen een stem te geven.”
Hoe werkt Ondersteunde Communicatie (OC) in het passend onderwijs?
“Een kind ontwikkelt taalvaardigheid in interactie met de volwassenen in zijn omgeving. OC geeft een alternatieve stem aan kinderen die niet of nauwelijks spreken. Voorbeelden zijn gebaren en pictogrammen, al dan niet in een spraakcomputer of een ander hulpmiddel. OC is wel altijd maatwerk. Iedere spraakstoornis is namelijk anders. Dit betekent dat je met communicatie ondersteunende hulpmiddelen moet aansluiten op de specifieke mogelijkheden van een kind. Leerkrachten, klassen/onderwijsassistenten en/of betrokken therapeuten laten zo aan de (niet)sprekende leerling zien hoe je zo initiatief kunt nemen, vragen kunt stellen en antwoorden kunt geven.”
Wat vraagt dit van de gebruiker en van klasgenootjes en begeleiders?
“Het begint met nieuwsgierig zijn naar elkaar en het accepteren van ieders eigen manier van communiceren. Vervolgens maak je een keuze uit de vele vormen van ondersteunende hulpmiddelen. De een spreekt het liefst in woordjes, een ander zet gebaren in en een volgend groepsgenootje wijst picto’s aan in een boek of op een spraakcomputer. Zet deze verschillende vormen dus vooral naast elkaar in en laat leerkracht en begeleiders deze zelf ook in meer of mindere mate in te zetten. Op die manier laten we aan de kinderen zien dat iedereen mag communiceren op z’n eigen manier en op z’n eigen niveau.”
Wat zijn de ervaringen met sprekende en niet-sprekende kinderen in dezelfde klas?
“Kinderen vinden het vaak wel interessant als een groepsgenootje een spraakcomputer gebruikt. En juist de gesproken taal in de omgeving biedt niet-sprekende kinderen houvast. Zeker als dit zo nu en dan ‘vertaald’ wordt zodat ze het ook goed kunnen volgen. Als kinderen in een groep verschillende OC-hulpmiddelen gebruiken, kan dit overigens best intensief zijn voor leerkrachten en begeleiders.”
Hoe reageren de ouders?
“Met een OC-hulpmiddel geef je deze kinderen een stem. Ze kunnen bijvoorbeeld vertellen wat hen bezighoudt, wat ze graag willen hebben of doen of met wie ze graag willen werken. Om die reden zien ouders dan ook graag dat het OC-hulpmiddel onderdeel is van het aanbod aan activiteiten in de klas.”
Hoe luidt in dit verband je hartenwens?
“Ik zou het prachtig vinden als we vanuit nieuwsgierigheid kijken naar ieders manier van communiceren. Laten we vooral met elkaar zoeken naar mogelijkheden om een OC-hulpmiddel in te zetten bij de activiteiten in een dagprogramma. Daarbij moeten we mijns inziens een tempo kiezen wat recht doet aan ieders mogelijkheden en ervaringen.”
Loes Luijten MSc, heeft na het VWO de PABO doorlopen. Toen ze in aanraking kwam met doofblinde kinderen voor wie communiceren niet vanzelf gaat, besloot ze zich hierin verder te verdiepen en studeerde ze orthopedagogiek aan de Radboud Universiteit van Nijmegen. Na behandelcoördinator bij Visio te zijn geweest, is zij nu werkzaam bij stichting Milo. Daar is zij onder meer betrokken bij het behandelprogramma KLIN©.
