Kinderen met dyslexie hebben hardnekkige problemen met leren lezen en spellen. Mogelijk ontstaan de eerste problemen in de ontwikkeling van de spraakwaarneming: zij hebben moeite met het onderscheiden en herkennen van spraakklanken. Dit kan het leren van de relaties tussen de spraakklanken en de geschreven vorm, de letters, bemoeilijken. Dat blijkt uit promotieonderzoek van Maartje de Klerk aan de Universiteit Utrecht.

Kinderen met een dyslectische ouder hebben een grotere kans om zelf ook ernstige en hardnekkige lees/spellingproblemen te hebben dan kinderen bij wie dyslexie niet in de familie voorkomt: in Nederland heeft ongeveer 30%, van de kinderen met een dyslectische ouder zelf ook dyslexie. Dat is 4% voor kinderen bij wie de ouders geen dyslexie hebben. Er zijn dus kinderen die een ‘familiair risico’ (FR) op dyslexie hebben. Op basis van dit familiaire risico kunnen mogelijke voorlopers van dyslexie, zoals de spraakwaarneming, onderzocht worden vér voordat kinderen leren lezen en spellen.

Onderzoek naar klankcontrasten

De Klerk onderzocht of 6, 8 en 10 maand oude FR en NFR-baby’s het onderscheid kunnen maken tussen de moedertaalklanken /a:/ (als in gaap) en /e:/ (als in feest). Ook keek ze naar niet-moedertaalklanken de Engelse /ɛ/ en /æ/, van bad (slecht) en bed (bed). Door deze twee verschillende klankcontrasten te onderzoeken, kan iets gezegd worden over de ontwikkeling van de spraakwaarneming van klinkers. Vinden we evidentie voor een ontwikkeling naar taalspecifieke spraakwaarneming van NFR-baby’s die vaak gevonden is in de literatuur? En vinden we dat ook voor baby’s met een FR? Een andere belangrijke vraag is of de vaardigheden van het individuele kind beoordeeld kan worden. Het antwoord hierop is van belang om individuele ontwikkelingspatronen te kunnen beschrijven en voorspellingen te kunnen doen op het gebied van lees- en schrijfvaardigheden.

Leren van spraakklanken

Daarnaast is gekeken naar de manier waarop baby’s met en zonder een FR de spraakklanken leren. Het idee is dat het leren van klanken onder andere plaatsvindt op basis van statistisch leren: op basis van de hoeveelheid blootstelling aan de klanken leren baby’s ze te onderscheiden. Ze moeten daarbij de belangrijke informatie gebruiken, zoals het verschil tussen de ‘aa’ en de ‘ee’. De niet belangrijke informatie moeten ze daarvoor negeren, zoals de uitspraak van de klanken in verschillende woorden en door verschillende sprekers. Er zijn aanwijzingen dat kinderen en volwassenen met dyslexie een verminderd statistisch leervermogen hebben. De Klerk keek of de groepen baby’s (FR en NFR) op de leeftijd van 8 maanden een niet-moedertaalcontrast (het Engelse /ɛ/ – /æ/) kunnen aanleren met behulp van statistisch leren.

Advertentie

Spraakwaarneming bij baby’s meten

Een veelgebruikte methode om de spraakwaarneming bij baby’s te meten is het ‘kijk- en luisterexperiment’. Hierbij zitten baby’s op schoot bij de ouder/verzorger of in een stoeltje waarin ze zelfstandig kunnen zitten. Ze kijken naar een scherm waarop een eenvoudige afbeelding te zien is. Tegelijkertijd horen ze de spraakklanken. De afbeelding op het scherm verandert niet gedurende het experiment, maar de klanken die aangeboden worden wel.

Zo horen baby’s bijvoorbeeld in eerste instantie de hele tijd herhalingen van de klank /a:/. De kijktijd zal aan het begin lang zijn, maar zal afnemen zodra de informatie verwerkt en niet meer interessant is. Dat is het moment dat men een nieuwe klank aanbiedt. Bijvoorbeeld de /e:/. Wanneer baby’s deze klank al kunnen onderscheiden van de /a:/ die ze daarvoor steeds gehoord hebben, zal de kijktijd weer toenemen. De kijktijd (maat van interesse) is de maat die genomen wordt om analyses mee te doen.

Vertraagde ontwikkeling van spraakklanken

De resultaten van het onderzoek van De Klerk duiden erop dat FR-baby’s niet helemaal hetzelfde patroon laten zien in de ontwikkeling van klinkers als de NFR-baby’s. Er zijn (subtiele) aanwijzingen dat de ontwikkeling van spraakklanken vertraagd verloopt in de FR-baby’s. Echter, er wordt geen uitsluitsel gegeven dat de manier waarop spraakklanken geleerd worden (via statistisch leren), verschilt tussen de twee groepen. De resultaten van het onderzoek dragen bij aan fundamentele vragen over de mogelijke oorzaken en voorspellers van dyslexie.

Bron: uu.nl

Vakblad Vroeg is er voor professionals die werken in de geboortezorg en met kinderen tot zeven jaar en hun ouders. Een abonnement kost slechts €28,- per jaar.

Ontdek ons VROEG-magazine

Vakblad Vroeg is er voor professionals die werken in de geboortezorg en met kinderen tot zeven jaar en hun ouders. Sleutelwoorden zijn preventie, vroegtijdige onderkenning en vroeghulp. Ons kwartaalmagazine biedt achtergrond en verdieping. Een abonnement kost slechts € 28,- per jaar.

AdvertentieAbonneren op lentenummer
Meld je aan voor de nieuwsbrief

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van de geboortezorg en de zorg rond het jonge kind en zijn ouders? Schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief. Deze verschijnt iedere dinsdagochtend.

"*" geeft vereiste velden aan