“Selectief mutisme is een vorm van sociale angst”, aldus prof. dr. Maretha de Jonge. “Het nadrukkelijke zwijgen lijkt voor hen een manier om stress te hanteren.” Onder de titel ‘Stil en verlegen of is er meer aan de hand?’ verzorgt Maretha op 3 december een deelsessie tijdens het VROEG-congres ‘Een zorgelijke ontwikkeling – en dan?’. In een interview geeft zij een vooruitblik.
Wat kenmerkt kinderen met selectief mutisme?
“Kinderen met selectief mutisme kunnen op zich goed praten, maar in bepaalde situaties lukt het ze niet. Ze spreken dan niet. Dat wordt vaak opgemerkt op school en kan daar ook een probleem vormen, terwijl een kind met selectief mutisme er thuis heel anders uit ziet. Daar spreekt het kind soms juist veel, is meestal vrolijk en actief. Op school, en vaak ook in andere sociale situaties, zijn kinderen met selectief mutisme stil en kunnen ze heel vlak en afwachtend zijn. Gelukkig is hier wel steeds meer aandacht voor. Belangrijk, want door eerdere herkenning kunnen kinderen en ouders tijdig goede zorg krijgen.”
Wat kun je doen om jonge kinderen met selectief mutisme te helpen om te gaan praten?
“Eigenlijk gaat het niet alleen om het praten, kinderen met selectief mutisme hebben last van angst. Angst om in de belangstelling te staan of angst om het niet goed te doen, neem faalangst of prestatieangst. Dat zie je al op heel jonge leeftijd. Hun stressniveau stijgt en die stress kunnen ze niet goed hanteren. Hun zwijgen lijkt een manier om deze stress te hanteren en de aandacht van zich af te wenden. In de behandeling gaan we dan ook oefenen met ‘dapper gedrag’. Dat hoeft niet altijd om spreken te gaan, maar spreken maakt er wel deel van uit. We oefenen met het leren aandurven van dingen die een beetje stressvol zijn. Als kinderen die stap eenmaal wagen, dan valt het soms eigenlijk wel mee en zijn ze er trots op dat ze het hebben durven doen. In kleine stapjes leren we kinderen stress beter verdragen, spannende situaties toch aan te gaan en werken we eraan om hun gevoel van trots te vergroten.”
‘Stil en verlegen of is er meer aan de hand?’ is de titel van je deelsessie. Kun je die toelichten?
“Het is niet eenvoudig om erachter te komen of een kind zich op dit gebied normaal dan wel afwijkend ontwikkelt. Zo is stil zijn op de peuterspeelzaal of bij de start van de basisschool best gewoon. Er zijn ook heel veel verlegen kinderen. Hebben die dan allemaal gespecialiseerde zorg nodig? Mogen kinderen nog introvert zijn? Hoe maak je onderscheid tussen verlegenheid en selectief mutisme bij jonge kinderen? Wanneer moeten we ons zorgen maken en wat is een goed moment om hulp te zoeken of hulp aan te bieden?”
Waarom raad je deelnemers aan jullie deelsessie bij te wonen?
“Door eerdere herkenning kunnen kinderen en ouders tijdig goede zorg krijgen. De gevolgen van sociale angst zijn ernstig op lange termijn en deze vorm – selectief mutisme – openbaart zich al heel vroeg. Dat betekent dat je vroeg kan helpen, niet alleen het kind maar ook ouders. Als je een angstig kindje hebt, ontstaan er patronen die zich moeilijk laten veranderen als ze lang bestaan. Tijdens deze deelsessie kijken we hoe je vroeg hulp kan bieden aan heel verlegen of stille kinderen, soms al voordat een diagnose gesteld is..”
Hoe luidt je hartenwens?
Dat onze maatschappij, waaronder ons onderwijs, veel inclusiever wordt. We vragen nogal wat van kinderen, met name op het gebied van assertiviteit, initiatief nemen, zelf hulp vragen etc. Dat zijn vaardigheden die beter passen bij extraverte kinderen dan bij kinderen met een introvert temperament. Ik hoop dat we ruimte kunnen creëren waarin kinderen zich kunnen ontwikkelen op een manier die past bij hun eigen karakter, zonder kinderen te laten lijden in stilte.”
Prof.dr. Maretha de Jonge is hoogleraar Orthopedagogiek bij het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden. Zij is gespecialiseerd in de diagnostiek en behandeling van kinderen en jongeren met ontwikkelingsstoornissen – in het bijzonder autisme spectrum stoornissen en selectief mutisme.
