Bij vlagen komt het voorbij: de schaamte, waarna ik het weer wegduw. Ik heb de vraag nog nooit gesteld. Dé vraag van Instagram en vele nieuwsplatforms deze weken, maar dan vertaald naar mijn beroepspraktijk met ouders en jonge kinderen. Namelijk: Hoe het is om moeder te zijn van een zwart babytje of peutertje? Zo getypt staat het vreemd, maar het is wel wat het is. Hoe is het om zwanger te zijn en te weten dat dat jouw kans op een keizersnede groter is dan die van je witte buurvrouw op de borstvoedingscursus? Hoe het is om je zorgen te maken of je kind later wel de juiste antwoorden geeft als hij gevraagd wordt om zijn ID-kaart te laten zien?
‘In veel van onze gewoonten resoneert de
verachting van de zwarte huidskleur’
Onmiddellijk denk ik aan één van de allerschattigste peutertjes die mijn praktijkkamer de afgelopen tijd kwam binnengewandeld. Het is een peutertje dat ik al een jaar in behandeling heb vanwege medisch trauma. En als ze binnenkomt, lieve hemel, mijn dag is goed. Dan ben ik onmiddellijk zo blij dat ik dit toffe werk doe! Werk, waar zo nu en dan door de dag heen dreumesen charmant binnenwandelen. Daar hoort met stip dit cliëntje bij. Daar is ze weer, dit keer met zonnebril op, sandaaltjes aan, waarin rood gelakte teentjes, een fonteintje boven het hoofd, inclusief roze haarklipjes. En: het meest vereerd ben ik dat ze voor mij haar selectief mutisme eventjes opzij zet. Pleased, ingepakt, vertederd ben ik door dit enorme charmeoffensief met een luier om.
En oh ja, ze is van kleur. En de zwartepietliedjes gaan haar pijn doen, ook haar ouders hebben er al jaren last van. En dat is niet het enige wat er tijdens haar leven op haar wacht. Want de kans dat ze haar uiterlijk als ‘lelijk’ gaat beoordelen is vrij groot. Dat weten we uit de Doll-test die al zo vaak is herhaald. Net zoals de kans dat ze de zwarte poppen het etiket ‘stout’ meegeeft.
Dat ze met 4 jaar haar klasgenoten al racistische opmerkingen heeft horen maken. Dat ze met 5 jaar al weet welke kleur een hogere status heeft. En dat ze het moeilijk krijgt om haar opleiding af te ronden, een baan te vinden en een goed inkomen te verdienen. Dat ze sneller en vaker een miskraam zal hebben, of een doodgeboren kindje of een keizersnede. Dat de kans 6x zo groot is dat zij komt te overlijden tijdens haar bevalling. Plus dat ze tijdens de bevalling minder pijnmedicatie krijgt aangeboden. Dat de kans groter is dat haar kinderen in armoede zullen opgroeien. Dat de kans minder groot is dat opvoedadviezen bij haar opvoeding aansluiten.
Dat het erin zit dat ze niet zo snel hulp zal vragen, omdat hulpverleners Nederlandse c.q. Belgische adviezen geven die lang niet altijd cultuursensitief zijn. Omdat racisme en discriminatie een cascade aan effecten met zich meebrengen. Effecten die de stress in een gezin verhogen, wat z’n uitwerking heeft op jonge kinderen.
Tenzij…., tenzij er iets verandert. Tenzij, we haar moeder én vader durven vragen of ze discriminatie ervaren. Ik ga er morgen mee beginnen. Een open vraag, waarna ik vervolgens een tijdje m’n mond houd en probeer te luisteren. Zo goed als ik kan. Voor haar en de andere zwarte dreumesen met de onschuld in hun ogen. En hun ouders helpen om hun kinderen aan te moedigen om trots te zijn op wie ze zijn. Hoe help je je kind om sterk te staan als er in groep 1 tegen je wordt gezegd: ‘Je geeft af’ Of ‘Je neus is dik, jij mag mij niet helpen’. Daarnaast wil ik m’n collega’s in de organisaties waar ik werk vragen stellen: zijn onze processen en werkwijzen racisme-proof ingericht? Veroorzaken deze geen onnodige tegenwind?
En ondertussen feedback incasseren. Omdat in zoveel gewoonten de verachting van de zwarte huidskleur resoneert. We kunnen niet doen alsof de lekkage bij de onderburen onze schuld niet is.
Marilene de Zeeuw
Marilene de Zeeuw is Klinisch psycholoog, Infant Mental Health Specialist en gedragstherapeut en supervisor VGCt. Ze werkt in de specialistische GGZ met (zwangere) ouders en hun jonge baby, peuter of kleuter.
