Bij de geboorte is het brein nog helemaal niet af en zeker nog niet gefinetuned. Hoe het uiteindelijk gaat functioneren, is onder andere afhankelijk van de kwaliteit van de ouder-kindinteractie in de eerste levensjaren. “Met name de mate van stress in die relatie bepaalt hoe het babybrein zich verder ontwikkelt”, benadrukt dr. Fabiënne Naber. “Is die er, dan kan onder meer breinschade ontstaan.”
Op het moment dat een kind geboren wordt is het brein nog niet af, legt Naber uit. “De ontwikkeling en hoe het kind uiteindelijk gaat functioneren, is sterk afhankelijk van de eerste periode. Van belang is vooral de kwaliteit van interactie van ouders naar het kind toe. Dit bepaalt namelijk de mate van stress waarin een kind verkeert. Dit bepaalt weer hoe het brein zich gaat ontwikkelen. Onder stressvolle omstandigheden gebeurt dit op een heel andere manier dan wanneer je ontspannen bent.”
Haperingen
Helaas ligt voor veel kinderen bij de geboorte geen gespreid bedje klaar. Integendeel, alle spanning rond een bevalling en geboorte kan de druk binnen een relatie bijvoorbeeld opvoeren, waardoor er veel stress ontstaat. Dit dwarsboomt een gezonde ontwikkeling van de baby. “Stress is een belemmering voor de breinontwikkeling. Hierdoor kan bijvoorbeeld breinschade ontstaan. Ook zit het de aanleg en de aansluiting van hersencellen op elkaar in de weg. Dit veroorzaakt haperingen in de informatieverwerking. Met name de emotieregulatie heeft hieronder te lijden. Die is namelijk heel afhankelijk van de kwaliteit van opvoeden en van de ouder-kindinteractie in de eerste levensjaren.”
In de overlevingsstand
Naber wist erop dat er bij interventies voor ouders en kinderen vaak direct gekeken wordt naar het verbeteren van sensitief gedrag. “Op zich begrijpelijk, want hoe sensitiever een ouder is, hoe beter je je kind kunt stimuleren door in te gaan op zijn signalen. Alleen ontbreekt dan aandacht voor de staat waarin de ouders verkeren. En ouders die heel veel stress hebben, bijvoorbeeld door financiële problemen of psychopathologie, zijn niet in staat om sensitief te reageren. De nadruk ligt bij hen dan geheel op het overleven. Dan kun je niet van hen verwachten dat ze ook nog eens optimaal kunnen zorgen voor hun baby. Beter is om eerst te starten met de problemen van de ouders.”
Aangrijpingspunten
Naber benadrukt het belang om oog te hebben voorr de vroege breinontwikkeling in relatie tot het ouderschap. “Ik adviseer altijd om eerst te kijken waar je met die ouders aan zou kunnen werken om de druk bij hen te verlagen. Als dat gelukt is, ontstaat er ruimte om te vertellen wat er beter is voor hun baby en hoe je de interactie kunt verbeteren. Dan heb je een heleboel gewonnen.” Naber betreurt het dan ook dat veel hulpverlening niet op het juiste moment wordt gegeven. “Zolang die stressmuur niet is geslecht, landen de adviezen op onvruchtbare bodem.”
Naber hoopt van harte dat zorgprofessionals de ruimte vinden om bij het behandelen van baby’s meer oudergericht te kunnen werken. “Het mooiste zou zijn indien er per gezin een casemanager kan worden ingezet. Die kan breder naar de noden kijken. Die moeten eerst aandacht krijgen. Pas dan ontstaat er ruimte zodat men open staat voor adviezen om de breinontwikkeling van hun baby de aandacht te geven die het verdient. De hulp kan dan veel beter tot zijn recht komen.”
Dr.Fabiënne Naber is van huis uit biologe en doet als Universitair Hoofddocent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam onderzoek naar de relatie tussen neurologie, gedrag en begeleiding bij mensen met een autismespectrumstoornis.
