Kindermishandeling voorkomen door het verbeteren van de moeder-kindinteractie, de gehechtheidsrelatie en opvoedvaardigheden. Dát is de insteek van het programma VoorZorg-Verder. De interventie richt zich op zeer kwetsbare moeders van kinderen in de leeftijd van twee tot zes jaar.
Auteur: Ismahan Azrioual
Het programma VoorZorg richt zich op kwetsbare vrouwen tot 25 jaar die maximaal 28 weken zwanger zijn. De ervaring leert dat het risico op kindermishandeling onder hen groot is.Het is tot dusver de enige effectief bevonden interventie die kindermishandeling kan voorkomen. VoorZorg-Verder is ontwikkeld om in te spelen op de behoefte bij zowel moeders als verpleegkundigen aan een vervolg van het programma.
Juist in de periode na VoorZorg, tussen twee en zes jaar, maken kinderen grote ontwikkelingen door die nieuwe uitdagingen in het ouderschap kunnen bieden. VoorZorg-Verder heeft als doel om de moeder-kindinteractie, de gehechtheidsrelatie en opvoedvaardigheden van moeders te verbeteren ter voorkoming van kindermishandeling en overige ontwikkelingsproblematiek. Daarnaast wordt de vertrouwensrelatie die de verpleegkundigen met de moeders hebben opgebouwd tijdens VoorZorg gecontinueerd. Zo’n type relatie hebben veel moeders niet eerder of weinig gehad.
Huisbezoeken en contact
VoorZorg-Verder bestaat uit ongeveer acht huisbezoeken wanneer een kind tussen twee en zes jaar oud is. Gemiddeld is er één keer in het half jaar een huisbezoek, met relatief meer huisbezoeken tijdens de peuterfase en een geleidelijke afbouw van de huisbezoeken wanneer het kind op de basisschool zit. Naast de huisbezoeken communiceren de verpleegkundigen met de moeders via Whatsapp, telefoon of sociale media.
Groot aanbod aan materiaal
Het materiaal van VoorZorg-Verder bestaat uit gezinsondersteunende en informatiebladen. In deze bladen worden onderwerpen behandeld betreffende ouderschap, gezondheid, ontwikkeling, veiligheid, financiën, communicatie, netwerk en gemeenschapsvoorzieningen. Per huisbezoek is een pakket aan bladen gemaakt met onderwerpen die relevant kunnen zijn rondom een bepaalde leeftijdsfase van een kind. Er kan echter ook flexibel gewerkt worden met het materiaal van VoorZorg-Verder. De verpleegkundige en moeder kunnen bijvoorbeeld samen kijken welke onderwerpen op dat moment het meest relevant zijn om te behandelen.
Bevorderen mentaliserend vermogen
Tijdens ieder huisbezoek is er ook een spelmoment tussen moeder en kind. Doel hiervan is het bevorderen van het mentaliserend vermogen van de moeder zodat zij het gedrag van haar kind beter begrijpt en daar adequaat op kan reageren. Mentaliseren staat voor het vermogen om na te denken over mentale toestanden, in de vorm van gedachten, gevoelens, wensen, intenties en verlangens, en deze te begrijpen. Deze vaardigheid wordt gezien als de sleutelfactor in het doorbreken van intergenerationele gehechtsheidsproblematiek, en wordt tijdens de spelmomenten en een nabespreking hiervan met de verpleegkundige getraind.
Onderzoeken in kader van VoorZorg-Verder
Het project VoorZorg-Verder bestaat uit verschillende onderdelen. Naast de ontwikkeling van de interventie, vinden drie typen onderzoek plaats. Allereerst heeft Amsterdam UMC een ontwikkelonderzoek uitgevoerd, waarbij 26 moeders zijn geïnterviewd die VoorZorg hebben afgerond en inmiddels een kind hebben in de leeftijd tussen twee en zes jaar. Aan hen is gevraagd wat hun behoeften en wensen zijn over ondersteuning na VoorZorg. Ook zijn verpleegkundigen hierover geïnterviewd. Onder andere op basis van deze interviews is VoorZorg-Verder ontwikkeld.
Daarnaast wordt op dit moment een exploratieve evaluatiestudie uitgevoerd. Hiervoor wordt een nulmeting gedaan voor de start van VoorZorg-Verder, en een tweede meting na het vierde huisbezoek. De resultaten hiervan zullen begin 2020 bekend worden. Tot slot voert het Verwey-Jonker instituut gedurende het hele traject een procesevaluatie uit, waarbij de ontwikkelaars, de verpleegkundigen en moeders bevraagd worden over hun ervaringen.
De ontwikkeling van de interventie en de onderzoeken worden uitgevoerd door Amsterdam UMC locatie VUmc in samenwerking met het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid en het Verwey-Jonker instituut. VoorZorg-Verder wordt uitgevoerd door speciaal getrainde VoorZorgverpleegkundigen in de regio’s Amsterdam, Hollands-Noorden en Breda. Het project wordt mede gefinancierd door Fonds Nuts Ohra vanuit het programma Gezondheid Dichterbij.
MSc Ismahan Azrioual | Junior Onderzoeker
Afdeling Sociale Geneeskunde | Amsterdam Public Health institute
