De jeugdgezondheidszorg gebruikt voor het signaleren van psychosociale problemen tal van vragenlijsten. Het doel daarvan is om kinderen met problemen vroegtijdig op te sporen. Verminderen is niet aan te raden: bij elk meetmoment werden weer nieuwe kinderen opgespoord die een mogelijk risico op psychosociale problemen hebben. Bovendien hebben ouders over het algemeen weinig moeite met het invullen van de lijsten.
Vanaf de geboorte totdat een kind 18 jaar is, krijgen de ouders of de kinderen zelf regelmatig van de JGZ een vragenlijst. Amy van Grieken van het Erasmus MC onderzocht met haar team binnen het project ‘Mag het ietsje minder zijn?’ of de JGZ toekan met minder vragenlijsten. Haar aanbeveling? Nee, houd het voorlopig bij dit aantal.
Drie delen
Van Grieken onderzocht of alle vragenlijsten die worden gebruikt om psychosociale problemen op te sporen vanaf 18 maanden daadwerkelijk nodig zijn. Het project bestond uit 3 delen: ‘Allereerst hebben we bestaande en nieuwe data verzameld’, vertelt ze. ‘Daarbij hebben we gekeken op welke meetmomenten, dus bij welke vragenlijsten, nieuwe risicokinderen werden ontdekt.’ De onderzoekers hebben deze gegevens in het tweede deel van het onderzoek aangevuld met interviews met ouders en professionals. ‘Daarbij was het doel om te achterhalen hoe nuttig of juist vervelend beide doelgroepen de vragenlijsten vinden.’ In de derde fase van het project hebben Van Grieken en haar collega’s de bevindingen samengevoegd in een aanbeveling over het gebruik van de vragenlijsten.
Elke lijst nieuwe kinderen
Al bij het eerste deel van het onderzoek ontdekte Van Grieken dat elk van de vragenlijsten nuttig was. ‘Bij elk meetmoment werden weer nieuwe kinderen opgespoord die een mogelijk risico op psychosociale problemen hadden. We konden dus geen moment aanwijzen waarop de vragenlijst niet nodig was geweest. In de puberleeftijd, wanneer kinderen hun eigen vragenlijst invullen in de klas, was het aantal opgespoorde risicokinderen het laagst. Maar van de kinderen die wel werden opgespoord, was 70 procent nieuw! Daaruit blijkt wel dat ook die vragenlijst zinvol is.’
Invullen geen probleem
Tijdens de interviews met ouders bleek dat de meeste van hen het geen probleem vinden om de vragenlijsten in te vullen. ‘Soms vinden ze de vragen lastig om in te vullen, bijvoorbeeld omdat er bij een kind van 24 maanden nog zoveel kan veranderen. Of ze hadden moeite om de vraag goed te begrijpen. Wat dat betreft gaan we nog wel aanbevelingen doen voor het verbeteren van de vragenlijsten. Maar een groot deel van de ouders bleek het prettig te vinden om van tevoren de vragenlijst in te vullen, omdat ze zo snel konden aangeven waarover ze wilden praten tijdens een gesprek.’ Professionals bleken zelfs ‘erg tevreden’ over de vragenlijsten. ‘Het biedt hen een leidraad om tijdens een consult de belangrijkste zaken te bespreken en diepgang in het gesprek te krijgen. Ze zien snel waar een eventueel probleem in zit.’
Geen vragenlijsten weg
In de derde fase van het project heeft Van Grieken haar bevindingen samengevoegd tot een advies. ‘Dat luidt dat wij geen aanleiding zien om een van de vragenlijsten weg te laten. Elk meetmoment brengt nieuwe kinderen met een mogelijk risico op psychosociale problemen in beeld. De vragenlijsten zijn daarmee van belang. Wel adviseren wij om ook bij te houden wat er gebeurt met de kinderen die we signaleren; wat is de interventie of het vervolg? En wat is daarvan dan het resultaat? Wanneer zijn hun psychosociale problemen verdwenen? En: komt dat door een interventie, of is ‘de tijd’ de heelmeester? Dat is een goed onderwerp voor een nieuw onderzoek.’
Risicoselectie
Van Grieken kan zich ook voorstellen dat het zinvol is verder onderzoek te doen naar de vraag of en hoe het mogelijk is te voorspellen wie een risicokind is en wie niet. ‘Je kunt dan kijken naar bepaalde kenmerken van ouders, zoals relatieproblemen of het opleidingsniveau. Dan zou je ervoor kunnen kiezen om de vragenlijsten op sommige momenten alleen aan bepaalde groepen te geven. Maar er zitten natuurlijk ook nadelen aan om op een dergelijke manier risicoselectie toe te passen.’ Voorlopig adviseert Van Grieken om de vragenlijsten onveranderd te gebruiken.
Project ‘Mag het ietsje minder zijn’ in het kort
Het project ‘Mag het ietsje minder zijn’ bekeek de percentages kinderen die volgens hun score op een vragenlijst ingevuld als onderdeel van een regulier contactmoment met de JGZ, risico lopen op psychosociale problematiek. Uit de resultaten bleek dat op elk moment dat de vragenlijst wordt ingezet ‘nieuwe’ risico kinderen worden opgespoord maar ook dat kinderen ‘herstelden’. Met name op het voortgezet onderwijs, ten opzichte van de jongere leeftijden, blijken relatief veel ‘nieuwe’ kinderen te worden gesignaleerd.
Afgaand op de gegevens uit verschillende opeenvolgende meetmomenten bleek dat er geen aanleiding is om een bepaald meetmoment eruit te laten om psychosociale problematiek te signaleren. Belangrijk is dat er wordt gekeken naar de vervolgstappen nadat signalering heeft plaatsgevonden.
Bron: zonmw.nl
