Niet alle kinderen groeien op in een stimulerende opvoedingssituatie. Juist voor kansarme kinderen is veiligheid en vertrouwen van nadrukkelijk belang voor hun ontwikkeling. De kinderopvang kan met een goed onderbouwd pedagogisch aanbod deze kinderen adequaat ondersteunen.
Tekst: Mascha Boelaars, BKK
Illustratie: Jane Klein, OptimaForma, Nijmegen
Opvoeders zijn soms niet in staat om voor het kind een opgroeiklimaat te creëren waarin sensitiviteit, responsiviteit, affectiviteit en betrokkenheid centraal staan. Dit maakt kansarme kinderen tot een risicocategorie.
Vertrouwen in ontdekkingstocht
Basisvoorwaarden voor groei en ontwikkeling zijn het gevoel van veiligheid én het vertrouwen dat de volwassene de signalen van het kind begrijpt en erop anticipeert. Voor baby’s is de zintuigelijke ervaring verbonden met het gevoel van gehechtheid en veiligheid. Het kind krijgt vertrouwen in zijn omgeving en ontwikkelt zo zelfvertrouwen om op ontdekkingsreis te gaan en de omgeving te verkennen. Deze ontdekkingstocht breidt zich uit naarmate het kind ouder wordt. Het kind heeft weliswaar volwassenen nodig om te helpen ordenen, maar de persoonlijke interesse van het kind is leidend.
Psychologische basisbehoeften
Om zich gemotiveerd te kunnen ontwikkelen, moet een kind het gevoel hebben zelf regie te kunnen voeren (autonomie), moet het zich gewaardeerd en gerespecteerd voelen (relatie) en moet het vertrouwen hebben in eigen kunnen (competentie). Deze drie psychologische basisbehoeften moeten in de opvoeding dus centraal staan. Dit vereist, naast het juiste gedrag van volwassenen, een krachtig aanbod, een veilig groepsklimaat, ruimte voor initiatief en organisatie. Dit geldt voor alle kinderen, maar voor kansarme kinderen nog veel nadrukkelijker.
‘Kansarm kind gebaat bij pedagogisch
veilig en vertrouwd opvoedklimaat’
Niet afstemmen op kalenderleeftijd
Voor kansarme kinderen, die niet of nauwelijks op een veilige manier de wereld kunnen ontdekken en verkennen, moet het aanbod op een vroeger ontwikkelingsniveau dan de kalenderleeftijd worden samengesteld. Het gevoel van veiligheid is dan een basisvoorwaarde. Juist bij deze kinderen uit een kansarm milieu is het essentieel om af te stemmen op de ervaringen van het kind. Ontdekken wat een kind echt motiveert is een zeer intensieve ontdekkingstocht.
Stimulerend pedagogisch aanbod
Een kwalitatief goed onderbouwd pedagogisch aanbod doet recht aan het gevoel van veiligheid en betrokkenheid van het kind. Daardoor ontwikkelen kinderen zich tot denkende mensen met probleemoplossend vermogen. Zorg dat een kind zich gezien en gekend voelt, zodat het zich vanuit een kansarme situatie kan ontwikkelen tot een gewaardeerde en gerespecteerde persoonlijkheid in de samenleving.
Samenvatting hoofdstuk ‘kansarme kinderen’
Dit artikel is een samenvatting van het hoofdstuk ‘Kansarme kinderen’ in het ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. De auteur Dr. Ineke Oenema-Mostert is orthopedagoog en werkzaam als lector Early Childhood aan de Stenden University en als universitair docent bij de Rijksuniversiteit Groningen. Kansarme kinderen hoort bij de doelstelling ‘Het bevorderen van sociale competentie’.
Meer over het ‘Pedagogisch curriculum’
In mei 2017 verscheen de uitgave ‘Pedagogisch curriculum voor het jonge kind in de kinderopvang’. Diverse onderzoekers en wetenschappers op het gebied van opvoeden hebben samen dit curriculum geschreven. Hierin staan thema’s die belangrijk zijn voor een goede kwaliteit, bijvoorbeeld welbevinden & betrokkenheid, gehechtheid, taalontwikkeling en gezonde leefstijl. Bij ieder thema staat wat jonge kinderen nodig hebben, wat jonge kind voorzieningen moeten bieden en wat dat betekent voor het kind, nu en in de toekomst. Elk thema past bij één van de vier pedagogische doelen van prof. Dr. Marianne Riksen-Walraven, zoals in de wet Innovatie en Kwaliteit Kinderopvang (IKK) zijn opgenomen.
