Sommige kinderen met een autistismespectrumstoornis (ASS) hebben forse problemen met eten. Speciaal voor hen is het stappenplan ‘Stap voor stap, hap voor hap’ ontwikkeld.
Eten kan voor kinderen met een autismespectrumstoornis een complexe opdracht zijn. Redenen hiervoor kunnen zijn, beperkingen in sociale interactie, communicatie of verbeeldingvermogen, stereotype gedrag, afwijkende sensorische informatieverwerking en motorische problemen, Niet alleen de mondmotorische vaardigheden om te kunnen eten, maar ook de omgevingsfactoren kunnen van invloed zijn op het eetgedrag van kinderen met een autismespectrumstoornis.
Stapsgewijze gewenning
Om deze kinderen te helpen, is door Annemiek van Maanen en Frieda Boudesteijn de methode ‘Stap voor stap, hap voor hap’ ontwikkeld. Beiden zijn werkzaam bij ggz-instelling Yulius. De weerstand tegen het voedsel zelf – dus los van omgevingsfactoren – vraagt om een stapsgewijze gewenning, stelt Van Maanen in het Reformatorisch Dagblad. “Ons programma heet Leren Lusten. De weigering om te eten komt namelijk niet uit onwil voort, maar uit onmacht. Over zijn omgeving kun je zeggen dat een autistisch kind die niet begrijpt; over voedsel dat het dit niet verdraagt.” Vaak geeft dit een instinctieve reactie, zoals vechten, vluchten of verstijven. Hierbij bouwt het kind een steeds sterkere weerstand op, iedere keer dat hij bepaald voedsel weigert.
Verdrágen zonder kokhalzen
De eerste stap op weg naar de acceptatie van voedsel zit in het wegnemen van de spanning, en de dwang om te eten, stelt Van Maanen. “In overleg met het kind kiezen we hierbij een voedingsmiddel uit dat hij of zij wil leren eten. Het jongetje dat enkel vla en witbrood zonder korstjes at, koos voor pannenkoeken. Zelf zouden wij dit nooit bedacht hebben, maar hij had er last van dat hij nooit naar verjaardagsfeestjes durfde omdat kinderen dan vaak pannenkoeken krijgen.”
In de eerste fases mogen de cliëntjes het voedsel niet eten, zo prent Van Maanen hun vooraf quasistreng in. “Allereerst moet het kind zo’n stukje voedsel alleen maar in de buurt leren verdrágen, zonder kokhalzen. Het besef dat hij het niet hoeft te eten, geeft hierbij veiligheid.”
In de vijf volgende fases – telkens zodra het eraan toe is – bereikt het kind via minieme stapjes zijn einddoel: het kauwen en wegslikken van het eten. “Als dit lukt, blijkt hieruit dat zijn brein bij dit nieuwe voedsel eindelijk het sein ‘veilig’ geeft.”
Bij het ventje dat koos voor pannenkoeken duurde het zes weken. Van Maanen: “Hij kwam op een dag uit school, en zei uit zichzelf: Doe vandaag maar een groter stukje, hoor mam. Later die dag belde zij me op. Hij had twee pannenkoeken naar binnen gewerkt.”
Hapje voor hapje
Jonge cliëntjes die nauwelijks eten, doorlopen bij ggz-instelling Yulius onderstaand ”happenplan”:
- Hap 1: Je legt een heel klein stukje/flintertje van het eten op een schoteltje of lepeltje met een servetje ernaast.
- Hap 2: Je pakt het stukje eten en houdt dit vijf tellen tegen je mond. Smeer het daarna af aan het servetje.
- Hap 3: Je legt het stukje eten op je tong. Veeg het daarna af aan het servetje.
- Hap 4: Je legt het stukje eten op je tong. Doe je lippen op elkaar en tel tot vijf. Smeer het daarna af aan het servetje.
- Hap 5: Je stopt het stukje eten in je mond en doet je lippen op elkaar. Kauw een paar keer en spuug het uit op het servetje.
- Hap 6: Je stopt het eten vijf tellen in je mond. Kauw een paar keer en slik het eten weg met een slokje water
Studiedagen
Yulius organiseert ook studiedagen professionals over autisme, eetproblemen en de invloed van sensorische informatieverwerking.
Congres ‘Eetproblemen bij jonge kinderen’
Over de gehele linie kampen steeds meer peuters en kleuters met eetproblemen. Het Congres ‘Eetproblemen bij jonge kinderen’ op 7 juni 2017 zoemt in op oorzaken, gevolgen en handelingsperspectieven.
