Ouderschap ontwikkelt zich vanuit de interactie tussen ouder en kind. “Elke ontwikkelingsfase van het kind vraagt wat anders van ouders en brengt andere risico’s met zich mee”, vertelt Claudine Dietz. Tijdig de vinger op mogelijke mismatches leggen verdient in dit verband veel meer prioriteit. “Vooral kortere diagnostiektrajecten en in een eerder stadium interveniëren kan stagnatie in de ontwikkeling van het jonge kind voorkomen.”
Jonge kinderen ontwikkelen zich primair binnen de ouder-kindrelatie. Binnen die relatie leert een kind grip te krijgen op zijn emoties. “Ontwikkelt een kind zich niet volgens de verwachtingen, dan komt deze relatie onder druk te staan”, aldus Claudine Dietz. “Vaak is dit een gevolg van een ontwikkelingsstoornis. Voor de ouder wordt het dan een steeds grotere uitdaging om bij de behoeftes van hun kind aan te sluiten.” Omgekeerd kan een ouder emotioneel onvoldoende beschikbaar zijn voor het kind, bijvoorbeeld als gevolg van eigen problematiek. “Dat is eveneens risicovol. Hierdoor komt de prille ouder-kindrelatie immers ook onder druk te staan. Andere oorzaken zijn armoede en verwaarlozing.”
Gevolgen
Gelukkig komt er steeds meer kennis over de vroege hersenontwikkeling beschikbaar. “Hieruit blijkt dat door vroege verstoringen in de ouder-kindrelatie de groei en ontwikkeling kan achterblijven.” Maar er zijn meer factoren die een rol spelen. In dit verband wijst Dietz op de recente bevindingen van Ami Klin. “Dit onderzoek laat de gevolgen zien van wanneer een kind te weinig gericht is op sociale interactie. De sensitieve ouder stemt zijn gedrag af op het kind. Doet een kind daar weinig appèl op, bijvoorbeeld vanwege een autismestoornis, dan zullen ouders minder contactinitiatieven nemen. Hiermee creëert dit kind als het ware een eigen ‘autistische’ omgeving.” Omgekeerd geldt volgens Dietz hetzelfde. “Een in de basis toegankelijk en sociaal geïnteresseerd kind creëert als vanzelf een sociaal-emotioneel warmere en rijkere omgeving.”
Handelingsperspectieven
Dietz is ervan overtuigd dat voor het herstellen van verstoringen in de ouder-kindrelatie met name vroege interventie meerwaarde biedt. “Probeer bij de eerste, mogelijk nog milde zorgen of bedreigingen te interveniëren”, adviseert zij. “Juist vroeg in de ontwikkeling is nog veel bijsturing mogelijk, bijvoorbeeld door een andere context te creëren. Een kind krijgt dan de kans om nieuwe ervaringen op te doen en dus om nieuwe hersenverbindingen te maken.
Door relatief lang te wachten met een interventie, kunnen de problemen namelijk ingrijpend verergeren. “Heel jammer want een lichte interventie, bijvoorbeeld bij de eerste mogelijke kenmerken van autisme, kan de ontwikkelingskansen van een kind enorm vergroten en veel latere problemen voorkomen. Van belang is dat direct al een inschatting wordt gemaakt van de samenhang van problemen en de leermogelijkheden van ouder en kind. Zo kan de juiste hulp op een vroeg moment ingezet worden.” In het verlengde hiervan kunnen volgens Dietz vaker lichte zorgproducten worden ingezet, maar wel volgens het ‘matched care’-principe. “Dus met op zijn minst een hypothese over de achtergrond van de vertraagde ontwikkeling.”
‘Uitstellen interventie en te grote nadruk op
diagnostiek vormen serieuze bedreigen’
Veel jonge kinderen leggen een lang diagnostiektraject langs diverse professionals af zonder dat de achterliggende problematiek echt helder wordt. “Deze tijd zou benut kunnen worden door een gezonde ontwikkeling en goed genoeg ouderschap te stimuleren. Bij het jonge kind kunnen interventie en diagnostiek veel meer hand in hand opgaan. Dat kan voorkomen dat de ontwikkeling van het kind stagneert.”
Claudine Dietz is haar loopbaan gestart in het UMCU waar zij promoveerde op onderzoek naar de vroege screening van autisme. Hierna is zij opgeleid tot GZ-psycholoog en klinisch psycholoog en daarnaast IMH-specialist DAIMH. Bij Altrecht werkte ze als klinisch psycholoog en behandelcoördinator op een ouder-peuter behandelgroep. Sinds januari 2018 is zij werkzaam bij Karakter binnen het jonge kind team en heeft zij een ouder-kind groep opgezet. Daarnaast is zij hoofddocent IMH bij Rino Amsterdam en geeft zij onderwijs in IMH en FloorPlay. Als neventaken heeft zij bestuursfuncties vervuld bij DAIMH, en is zij actief binnen het netwerk Autisme Jonge Kind.
