Een jong kind kan pas slapen als het voldoende kalm is en zich veilig genoeg voelt. “Tegelijkertijd kan slecht slaapgedrag van hun kind enorm stressvol zijn voor ouders”, aldus dr. Maartje Zijlmans. “Veel problemen op dit gebied zijn dan ook op te lossen door juist ouders een helpende hand te bieden. Jonge kinderen hebben namelijk vooral hun ouders nodig om tot rust te komen bij stress, verdriet of angst.”
Er heerst volgens Maartje Zijlmans, gepromoveerd op onderzoek naar stress en mede-eigenaar Baby Proof, onterecht het idee dat ouders iets fout doen wanneer hun baby, peuter of kleuter ’s nachts wakker wordt en het niet lukt om zelf weer in slaap te vallen. “Die aanname kan, juist in een periode met slaapgebrek, enorm stressvol zijn voor ouders. Ik zou wensen dat ouders meer weten over wat normaal slaapgedrag is van jonge kinderen zodat ze minder stress ervaren rondom het slapen.”
Helaas schort het daar vaak aan, verzucht Zijlmans. “Het ervaren van problemen in het slaapgedrag van een jong kind kan enorm stressvol zijn voor ouders. “Stress is op zijn beurt niet helpend in de aanpak van de slaapproblemen en het aanleren van slaapgedrag. Zo laat een zeer recente studie zien dat bij jonge kinderen die opgroeien in gezinnen waar mishandeling voorkomt, meer slaapproblemen zijn.” Daarbij is er een directe relatie met de hoeveelheid stress die zij ervaren. “Hoe meer stressoren deze jonge kinderen meemaken, hoe groter het risico op slaapproblemen. Dit geldt overigens ook voor gezinnen waar geen sprake is van mishandeling.”
Oog voor signalen
Zijlmans benadrukt in dit verband het belang van goede hechting. “Jonge kinderen moeten nog leren om zichzelf te reguleren en hebben hun ouders daarbij nodig. Op deze manier ontwikkelen ze zelfregulatie. Daarnaast vallen jonge kinderen ook makkelijker in slaap als er sensitief op ze gereageerd wordt.”
Van ouders vraagt dit dat ze zich kunnen inleven in wat hun kind nodig heeft. “Dat gaat eigenlijk heel vaak vanzelf goed. Maar als je als ouder zelf gestresst bent, is dit moeilijker. De stress staat dan als het ware het kunnen reageren op hun kind in de weg. Dit maakt het vervolgens weer lastig om op een rustige manier in slaap te vallen.” Het is dus van belang dat ouders hun eigen stress en spanning weten te verminderen. “Dan hebben zij meer oog voor de signalen van hun kind en meer ruimte om hier afgestemd op te reageren. Uiteindelijk zal het kind hierdoor gemakkelijker in slaap vallen. Of de slaap kunnen hervatten, doordat zij langzaamaan leren om zichzelf te reguleren.”
Rol hulpverleners
Voor hulpverleners betekent dit dat zij dienen in te spelen op de stress die ouders ervaren. “Geef aandacht aan gevoelens als onzekerheid en frustratie van ouders. Probeer vervolgens sámen met hen op zoek te gaan naar oplossingen die zowel prettig zijn voor het kind als de ouders. Het mooie van de studie die ik zojuist noemde, is dat de hechtingsrelatie hersteld kan worden. Via een intensief programma van tien huisbezoeken krijgen ouders vaardigheden aangeleerd om signalen van hun jonge kind te herkennen en hier sensitief op te reageren. Met als resultaat dat, in tegenstelling tot families waarbij geen interventie was ingezet, deze jonge kinderen beter slapen.”
