Paren met een kinderwens zijn zich onvoldoende bewust van het belang van preventie. Jammer, want preconceptiezorg verkleint de risico’s op gezondheidsproblemen bij moeder en kind. Gerichte promotie over het belang hiervan kan vrouwen over de streep trekken om hun leefstijl te verbeteren, zo leert een pilotproject in Zeist.
Preconceptiezorg richt zich op aanstaande ouders en wat zij zelf kunnen doen om een gezonde zwangerschap te stimuleren. Daarbij hoort ook het kennen van risicofactoren.
Voorlichtingscampagne
‘Wist je dat… medicijnen zonder recept, zoals ibuprofen, ook schadelijk kunnen zijn vóór de zwangerschap?’ Niet alleen billboards met dit soort teksten verschenen in 2015 op straat in Zeist, maar ook posters in wachtkamers en stickers op doosjes met de anticonceptiepil. De voorlichtingscampagne. Veel Zeistenaren met een kinderwens bleken het antwoord op de prikkelende vragen schuldig te blijven. Ze konden terecht bij de Verloskundige Praktijk Zeist, die in het kader van het onderzoek gratis consultgesprekken aanbood.
Gezondheidsrisico’s onbekend
Verloskundige Jeannette Boom is enthousiast over haar gesprekken met aanstaande ouders. Aanstaande ouders kennen veel van die gezondheidsrisico’s niet, merkte ze. “Dat roken niet goed is voor je ongeboren kind weten de meesten wel, maar dat je moeilijker zwanger wordt als jij of je partner rookt, is veel minder bekend. Of dat overgewicht bij de aanstaande moeder een serieus probleem is. Bij een BMI boven de 30 moet je al suikertests doen en speciale groeiecho’s. Met overgewicht ga je als zwangere onvermijdelijk de medische mallemolen in. En dat willen aanstaande ouders juist niet.”
Over de streep
De grootscheepse voorlichtingscampagne, getiteld ‘Zwanger worden in Zeist’, hoorde bij het promotieonderzoek van Marjolein Poels naar het verbeteren van preconceptiezorg. In juni 2017 promoveert ze aan het UMC Utrecht. Ook een ongezonde leefstijl vóór de zwangerschap beïnvloedt de ontwikkeling van het kind, vertelt Poels. Gezonde gewoonten kunnen zwangerschapscomplicaties voorkomen. De cijfers: de kans op zwangerschapsdiabetes is bij overgewicht meer dan zes keer zo hoog, roken voor de zwangerschap maakt een spontane vroeggeboorte bijna twee keer zo waarschijnlijk. ‘Van dit soort risico’s zijn mensen zich amper bewust’, zegt ook Poels. “Goede voorlichting vooraf kan vrouwen over de streep trekken om hun leefstijl te verbeteren. Dat is bijvoorbeeld aangetoond voor stoppen met alcohol, gezonder eten en het gebruik van foliumzuur.”
Niet vooraf in beeld
Probleem is dat vrouwen meestal niet weten dat ze zwanger zijn tot de uitslag van een zwangerschapstest. Hun eerste afspraak bij de verloskundige hebben ze pas als de zwangerschap al een paar maanden op streek is. Daarbij is het een kwestie van cultuur dat vrouwen die zwanger willen worden, daar weinig over praten. Boom: “In Nederland brengen mensen een zwangerschap vaak als een soort leuke verrassing voor de omgeving. Tot die tijd hebben ze het er niet over, laat staan dat ze vooraf naar de verloskundige gaan. Een kinderwens is voor veel mensen echt privé.” Poels herkent dit. “Eigenlijk zijn alleen vrouwen vooraf in beeld die bij een eerdere zwangerschap problemen hadden. Of die bij een specialist onder behandeling zijn en bepaalde medische risico’s lopen.”
Sleutelrol eerste lijn
Hoe vergroot je de bewustwording van het belang van preventie? In het project in Zeist had de eerste lijn een sleutelrol, en volgens Poels past dat ook het beste in Nederland. “In de Verenigde Staten bijvoorbeeld is het heel normaal om elk jaar voor een check-up naar de gynaecoloog te gaan. Dan komt een eventuele kinderwens vaak vanzelf aan de orde. Hier hebben vrouwen een vergelijkbare vertrouwensband met de huisarts. Maar die moet dan wel actief naar een kinderwens vragen, want jonge vrouwen beginnen er meestal niet zelf over.”
Routekaart
Volgens Poels is lokaal maatwerk de beste weg, zoals ook een van de aanbevelingen in haar proefschrift luidt. In Zeist is bewust gekozen voor de verloskundige praktijk als locatie. Daar was de toewijding het grootst. Om mensen met een kinderwens over de drempel te krijgen, werden andere zorgverleners betrokken. Zo was er een ‘routekaart’ met vier eenvoudige stappen voor bijvoorbeeld huisartsen om aanstaande ouders te motiveren en hen gericht naar de verloskundige te verwijzen.
Vergoeding
Boom vindt het jammer dat het project voorbij is. “Door alle aandacht kregen we veel aanloop. Nu is die vrijwel weggeëbd. Er moet echt nog veel gedaan worden aan bewustwording, zodat aanstaande ouders zich vooraf goed informeren over risico’s en wat ze zelf kunnen doen.” Ook zou een structurele vergoeding helpen, aldus Boom. Consulten kunnen inmiddels weliswaar worden vergoed via de Beleidsregel Verloskunde van de Nederlandse Zorgautoriteit, maar alleen als een aanstaande moeder zelf het initiatief neemt.
Goede Tijden, Slechte Tijden
Blijven voorlichten en motiveren is dus het devies, zegt Poels. En vooral ook zorgen dat er goede online informatie is voor aanstaande ouders die het liever zelf uitzoeken. Niet iedereen heeft behoefte aan een persoonlijk preconceptieconsult, benadrukt ze. Ook heeft de onderzoeker een suggestie voor het College Perinatale Zorg, dat samen met ZonMw en partijen in het veld werkt aan het Actieplan preconceptiezorg. “Billboards, posters en stickers werken goed. Dat hebben we in Zeist wel geleerd. Maar stel dat we preconceptiezorg in het script van Goede Tijden, Slechte Tijden kunnen krijgen, reken maar dat aanstaande ouders de weg naar preventie dan weten te vinden.”
Meedoen aan het Actieplan preconceptiezorg?
Partijen bundelen hun krachten in het actieplan om het belang van preconceptiezorg actief onder de aandacht te brengen bij professionals en potentiële ouderparen. Goede ideeën over hoe toekomstige ouders of professionals beter bereikt kunnen worden, kunt u mailen naar Zwangerschap_en_geboorte@zonmw.nl
Afstemmen van preconceptiezorg op de behoeften van aanstaande ouders en de mogelijkheden van zorgverleners
Een belangrijk vraagstuk rondom preconceptiezorg (PCZ) is hoe de bekendheid en het inzien van het belang van PCZ vergroot kan worden. Om dit te bereiken is aan aanstaande ouderparen en zorgverleners in Zeist gevraagd hoe de aanpak in de gemeente werd ervaren. Wat zijn knelpunten en waar zijn verbetermogelijkheden? Lees verder >
Zwangerschap en geboorte
In Nederland zijn de perinatale sterftecijfers hoger dan de Europese gemiddelden. Het perinatale sterftecijfer is in Nederland 7,4 per 1000 geboren baby’s in 2014. Goede zorg rond zwangerschap en geboorte is belangrijk omdat de gezondheid van pasgeborenen grote invloed heeft op de latere gezondheid. De zorg moet alle groepen bereiken. Lees verder >
Abonneer u op onze gratis digitale nieuwsbrief en u ontvangt wekelijks een overzicht van relevante ontwikkelingen rond vroeghulp- en -signalering
