Nederlandse wetenschappers zijn erin geslaagd om uit stamcellen embryo-achtige structuren te kweken. De volkomen nieuwe methode opent de deur naar onderzoek naar de eerste verborgen processen van het leven, vruchtbaarheidsproblemen en de embryonale oorsprong van ziekten. De ontdekking is wereldnieuws.
Onderzoekers van het MERLN Institute, verbonden aan Brightlands, en het Hubrecht Institute (KNAW) zijn erin geslaagd embryo-achtige structuren in het laboratorium op te kweken uit muizenstamcellen. Voor het eerst vertonen deze modelembryo’s zoveel gelijkenis met natuurlijke embryo’s dat ze kunnen innestelen in de baarmoeder en zwangerschap kunnen initiëren. De wetenschappelijke doorbraak is gepubliceerd in Nature.
Vroege zwangerschap
Er is nog maar zeer weinig bekend over de ontwikkeling van vroege embryo’s. Ze zijn niet alleen minuscuul (ze hebben dezelfde diameter als die van een haar), maar ook vrijwel ontoegankelijk in de baarmoeder. Toch is wetenschappelijke kennis van vitaal belang omdat kleine afwijkingen aan het begin van de zwangerschap grote gevolgen kunnen hebben: ze kunnen de innesteling van het embryo verhinderen, of ze kunnen – pas veel later in het leven – bijdragen aan het ontstaan van ziekten.
Synthetische embryo’s
Onderzoekers hebben nu ontdekt hoe ze stamcellen ertoe kunnen aanzetten om zelf vroege synthetische embryo’s te vormen in het laboratorium. Leider van het wetenschappelijke team, dr. Nicolas Rivron (MERLN Institute en Hubrecht Institute): “Dit onderzoek helpt ons begrijpen wat het perfecte pad is dat het vroege embryo moet afleggen bij een gezonde zwangerschap.”
Stamcellen aanzetten tot zelforganisatie
Het vroege embryo is een hol balletje van ongeveer honderd cellen. Het bestaat uit een buitenste laag, de toekomstige placenta en een hoopje cellen aan de binnenkant, dat uitgroeit tot het embryo. De onderzoekers kweekten eerst de stamcellen op van deze twee delen en vermenigvuldigden deze in het laboratorium. Met een speciale techniek konden de wetenschappers de cellen vervolgens samenbrengen, waardoor ze werden aangezet tot communicatie en zelforganisatie. Dr. Nicolas Rivron nam waar dat de embryonale cellen hierbij de placenta-cellen instrueerden hoe ze zich moesten organiseren en implanteren in de baarmoeder. “Als we dit moleculaire gesprek begrijpen, opent dat perspectieven voor het oplossen van problemen rond onvruchtbaarheid, zwangerschapsfalen of contraceptie.”
Vervolgonderzoek
Dankzij dit onderzoek is het voor het eerst mogelijk om deze vroege modelembryo’s onbeperkt te vormen. Prof. dr. Niels Geijsen, hoofdonderzoeker bij het Hubrecht Institute: “Dit is een nieuwe manier om de vroegste fase van de embryonale ontwikkeling te bestuderen, en om te onderzoeken wat de invloed is van omgevingsfactoren op ontwikkeling en ziekte.” Prof. dr. Clemens van Blitterswijk, directeur van het MERLN Institute (Maastricht University): “Dit onderzoek markeert het begin van een nieuwe biomedische discipline. Met grote hoeveelheden synthetische embryo’s kunnen we kennis opbouwen door het testen van nieuwe medische technieken en mogelijke geneesmiddelen. Deze ontwikkeling zal de noodzaak van het gebruik van dierproeven aanzienlijk verkleinen.”
Blastocyst-like structures generated solely from stem cells
Wereldnieuws
De ontdekking is wereldnieuws, meldt nationalezorggids.nl. Onder meer BBC, The Times en vooraanstaand tijdschrift Nature hebben de primeur gedeeld. Zeer indrukwekkend, vindt Clemens van Bitterswijk, directeur van MERLN.
De Nederlandse politiek is voorzichtig positief, terughoudend en roept op tot een zorgvuldige discussie. Dat melden de Telegraaf en RTL Nieuws. “Dat wetenschappers steeds meer kunnen, is geweldig. Maar niet alles wat kan is direct wenselijk. Zoals het maken van een kind zonder bevruchting”, zegt VVD-Kamerlid Ockje Tellegen. Dat mensen hiertegen ethische vragen en bezwaren hebben, vindt ze dan ook niet onbegrijpelijk. Daarom benadrukt ze het belang van een zorgvuldige discussie hierover. Mocht hier wetten voor gemaakt moeten worden, dan is dat pas mogelijk als de techniek bestaat en duidelijk is wat de techniek doet. Vervolgens kan de overheid vaststellen waarvoor het wel en niet gebruikt mag worden.
