Kleuters hebben eigen beelden en opvattingen over de bedoelingen van school, wat zich daar afspeelt en welke ruimte ze krijgen. Dergelijke beelden kunnen het onderwijsleerproces ondersteunen, maar indien de opvattingen van kleuters en leraren niet overeenstemmen kan dit leiden tot problematische situaties. Het is van belang dat kleuters worden uitgedaagd om hun opvattingen te ontwikkelen en te onderzoeken.
Tot deze conclusie komt drs. Anja Tertoolen in haar proefschrift “Exploring young children’s voices. A study on the content of children’s expressions related to school contexts” aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de kleuters in het onderzoek de gedeelde opvatting hebben dat volwassenen in grote mate bepalen wat er in school gebeurt en dat er duidelijke regels gelden. Zoals een kleuter verwoordde: “want als juf kun je andere kinderen vertellen wat ze moeten doen.”
Opvattingen ouders en leraren
In de stemmen van deze kleuters weerklonken niet alleen de regels en routines in de school, maar ook de opvattingen van ouders en leraren, namelijk dat het van belang is om goed je best te doen en veel te leren over schoolse onderwerpen. In die zin was er sprake van correspondenties in opvattingen, niet alleen tussen deze kleuters en hun eigen leraren en ouders, maar ook met die van leraren en ouders die hen onbekend waren.
Eigen opvattingen
Er waren ook uitspraken van kleuters die volstrekt los stonden van de leraren en ouders. Deze zijn te beschouwen als aanwijzingen voor de eigen opvattingen van deze kleuters. Gekeken naar de inhoud van deze ‘losse’ uitspraken bleek dat ze vaak te relateren waren aan situaties waarin de kleuters een persoonlijk doel probeerden te bereiken of zich teweer stelden tegen de intenties van leraren of klasgenootjes. Of te wel, daar waar sprake was van conflicten zijn sterke aanwijzingen te vinden voor wat genoemd wordt: dat wat van deze kleuters zelf is.
Strategie
Het onderzoek biedt een strategie om onderzoek te doen naar de stem van kleuters. Dit kan bijdragen tot begrip bij leraren over hoe kleuters hun opvattingen uiten en kan leraren in staat stellen om inzage te krijgen in de inhoud van de stemmen van kleuters. Het instrumentarium kan behulpzaam zijn in de communicatie tussen leraren en kleuters over de opvattingen van jonge leerlingen en de wijze waarop ze betekenis verlenen aan school.
Leraren
Goed zicht krijgen op de ontwikkeling van de stem van leerlingen is mogelijk in scholen waarin leraren ingaan op wat kinderen naar voren brengen op een kritische en cultureel gerechtvaardigde wijze. Plus dat zij de ontwikkeling van kleuters stimuleren in een voor de kleuters betekenisvolle context. Van leraren vraagt dat openheid om hun eigen kennis en kunde, waarden, aannames en oordelen te delen en ter discussie te stellen. Leraren dienen zich bewust te zijn van hun eigen opvattingen en de wijze waarop ze deze, expliciet en impliciet, naar voren brengen in interactie met hun leerlingen. En leraren moeten attent zijn op de wijzen waarop leerlingen de opvattingen van leraren incorporeren in hun uitingen.
Conclusie
Uit het onderzoek blijkt dat het in het belang van leerlingen is om deel uit te maken van een schoolgemeenschap waar conflicten niet uit de weg worden gegaan, maar waar kleuters leren conflicten te hanteren en waarin zij gestimuleerd worden in het voeren van discussies. Dit biedt hen de kans om op een constructieve wijze kritische vragen te stellen over wat zich in de school afspeelt.
