Sociale afwijzing speelt al een rol bij kleuters. In de kleuterklas valt veertien procent van de kinderen buiten de groep. Op deze leeftijd spelen vooral de taalvaardigheid een belangrijke rol bij sociale afwijzing.
Dat blijkt uit promotieonderzoek van Femke van der Wilt, verricht aan de Vrije Universiteit, waarover nemokennislink.nl bericht. “Voor deze leeftijd is dat best een hoog percentage”, zegt pedagoog Van der Wilt. “Ik wilde daarom onderzoeken wat de oorzaken zijn, voordat het vaste terugkerende patronen zijn.”
Taalvaardigheid
Eén van de oorzaken lijkt te liggen in het niveau van taalvaardigheid bij kleuters. En dan vooral de manier waarop ze in staat zijn met andere kinderen een gesprek te voeren. “Bij jonge kinderen is een sterk verband gevonden tussen hun taalvaardigheid en hun sociale relaties”, vertelt Van der Wilt. Omdat er bij kleuters nog zulke grote individuele verschillen bestaan in taalvaardigheid, speelt dit een grotere rol in mate van afwijzing.
Sociale interactie
Voor haar onderzoek bezocht Van der Wilt kleuterscholen in verschillende delen van het land. Ze nam testjes af bij kinderen tussen 4 en 6 jaar oud, waarin de sociale taalvaardigheid werd gemeten. Op basis van deze gegevens konden de onderzoekers in kaart brengen welke kinderen geaccepteerd of juist afgewezen werden. De studie laat zien dat taalvaardigheid – preciezer: mondelinge communicatieve competentie – een rol speelt in sociale afwijzing. “Maar er zijn ook kinderen die buiten de groep vallen, die worden niet geaccepteerd én niet afgewezen. Dat noemen we de genegeerde groep. En je hebt nog kinderen die én geaccepteerd én afgewezen worden, de controversiële groep.”
Opleidingsniveau
Het opleidingsniveau van ouders bleek een rol te spelen. “Kinderen waarvan de ouders een lager opleidingsniveau hadden, waren minder taalvaardig en werden vaker afgewezen”, aldus de onderzoeker. “Maar sociaaleconomische status viel niet volledig samen met communicatieve taalvaardigheid. Er was ook nog een uniek effect meetbaar op sociale afwijzing.”
Groepsnormen belangrijk
In de kern draait sociale afwijzing volgens de onderzoeker om afwijking van bepaalde normen. En die normen verschillen per klas of per groep. “Er is bijvoorbeeld ook onderzoek gedaan waarin werd gekeken of migrantenkinderen vaker worden afgewezen door klasgenoten. En dan hangt het volledig af van de groepssamenstelling: hoeveel kinderen met een migrantenachtergrond zitten er in die klas. Als dat er veel zijn, vind je dat effect helemaal niet. Dan worden ze niet vaker afgewezen. Dus er zijn veel factoren die een rol spelen, maar groepsnormen maken veel uit.”
Maak gesprekscultuur bespreekbaar
Van der Wilt adviseert leerkrachten om enerzijds kinderen te helpen op een goede manier te communiceren, maar anderzijds ook de gesprekscultuur in de klas bespreekbaar te maken. “Daarbij is het belangrijk dat kinderen zich niet alleen maar aan moeten passen aan de normen in de groep, maar dat de groep ook leert om tolerant te zijn ten opzichte van kinderen die afwijken van de norm.”
Bron: nemokennislink.nl
