In de jeugdhulpverlening is meer aandacht nodig voor de dynamiek van een ouder-kindrelatie, vindt GZ-psycholoog dr. Eveline Euser. “Dus niet alleen met een vader, moeder of beiden praten, maar met het kind erbij en dan gericht kijken naar wat er gebeurt in de interactie. Dit heeft enorme meerwaarde voor de interventiekeuze, of het nu gaat om zelf behandelen of om doorverwijzen.”
Euser licht haar woorden toe aan de hand van een casus uit haar eigen werk. “Ik kreeg een meisje van bijna drie in behandeling omdat het nog zo weinig praatte. Ondanks goede adviezen van de logopediste schoot het niet op. Uit mijn observaties bleek dat de ouder-kindrelatie overbetrokken was. Zo’n interactie ontstaat vanuit kenmerken van de ouder, van het kind en van de omstandigheden. Moeder zat er telkens bovenop vanuit haar wens om haar dochter aan het praten te krijgen, waardoor haar kind veel te weinig ruimte kreeg. Bij zo’n dwingende relatie tussen moeder en kind sluit oefenen met de taal niet goed aan. In een dergelijke situatie gaat het veel meer over autonomie, in dit geval letterlijk over wie wat te zeggen heeft. Het meisje had door haar zwijgen een bepaalde invloed. Zo lang ze niet praatte, hoefde ze ook bepaalde dingen niet te doen. Dit betekende dat hier, op basis van de dynamiek in de ouder-kindrelatie, een andere interventie nodig was.”
Hoofd vol zorgen
Naast meer aandacht voor de interactie tussen ouders en het jonge kind, pleit Euser voor het nadrukkelijker volgen van ouders die veel stress of ernstige psychische problemen hebben. “Als zij het hoofd vol zorgen hebben, is er een reële kans dat ze overbelast raken als er opeens een baby is huis is die alsmaar een beroep op hen doet. Het is daarbij van belang niet alleen te kijken vanuit het perspectief van wat de ouders nodig hebben, maar ook vanuit dat van het jonge kind.”
Als voorbeeld noemt zij een gezin met grote financiële problemen. “Je kunt dan wel zorgen voor schuldhulpverlening en dat is ook echt nodig, maar tegelijkertijd moet er oog zijn voor hoe het voor een kind is om in een dergelijke situatie te leven. Dit laatste wordt nog vaak vergeten. Met name in wijkteams waar vaak praktisch en vraaggericht wordt gewerkt, is dat een punt wat ondergesneeuwd dreigt te raken weet ik uit mijn eigen ervaring in deze teams. Want wie verwoordt de vraag van het jonge kind als die zijn perspectief zelf niet kan vertellen…?”
Beter inspelen op behoeften
Wat zijn Euser’s wensen voor de nabije toekomst op haar vakgebied? “Allereerst hoop ik dat we de belevingswereld van jonge kinderen nog beter leren begrijpen. In hun eerste levensjaren leren kinderen heel zintuiglijk en associatief. Ik vind het van belang om dit perspectief goed te verwoorden, zodat ouders beter snappen hoe ze kunnen inspelen op de behoeften van hun kind. Dat is de ene kant. Daarnaast is het van belang dat we nog beter vertolken hoe het voor ouders voelt om onder moeilijke omstandigheden goed voor hun kind te zorgen. In het werken met de ouder-kindrelatie komen deze twee perspectieven samen. Als er genoeg positieve ouder-kind interacties zijn, krijg je namelijk veel meer ontspanning. Alles wordt dan speelser en daar is de eerste fase van het leven ook voor bedoeld. Dat het kind echt de wereld leert ontdekken. Dat is zo mooi.”
Haperende interactie
Tijdens het Congres Vroegsignalering en Vroeghulp op 16 februari 2017 gaat Euser in een lezing in op de meerwaarde van meer aandacht voor de interactie tussen ouder en kind. “Een goede relatie tussen ouders en kind vormt een buffer tegen allerlei problemen. Dat is niet alleen psychologisch van belang, maar echt nodig om het brein van het kind tot ontwikkeling te krijgen. Maar wat als de interactie niet goed verloopt? Als de ouder het kind of het kind de ouder niet begrijpt of kan begrijpen? Vanuit de DCO-3R, het classificatiesysteem voor jonge kinderen, kun je vanuit een aantal invalshoeken kijken naar de ouder-kindrelatie. De tool helpt bij het kiezen van de interventie. Ik zal dit in mijn lezing illustreren met filmbeelden”.
