Dat een postnatale depressie niets dan doffe ellende betekent, weten veel moeders. Maar dat leed blijft niet tot hen beperkt. Anders dan veelal wordt gedacht, overkomt het ook veel vaders. Net als bij vrouwen ligt een hormoonverandering, namelijk een daling van het testosteronniveau, hieraan ten grondslag.
De percentages mannen die kampen met depressieve gevoelens vlak na de geboorte van een kind, variëren van 5 tot 10 procent. Bij vrouwen is dit 7 tot 20 procent. Maar doordat het onderzoek naar postnatale depressies bij mannen nog in de kinderschoenen staat, is de kans groot dat de echte percentages hoger liggen. Hoewel er discussie is over of de begrippen ‘postnatale’ of ‘postpartum depressie’ ook bij mannen van toepassing zijn – postnataal betekent letterlijk ‘na de geboorte’, postpartum ‘na de bevalling’ – komt er steeds meer serieuze aandacht voor het fenomeen. In een uitgebreid artikel besteedde het magazine van de Volkskrant van zaterdag 3 maart hier aandacht aan.
Hormoonverandering
Pas sinds kort zijn er aanwijzingen dat ook in de hormoonhuishouding van de man veranderingen plaatsvinden. Uit een langlopend onderzoek van de Amerikaanse Northwestern University blijkt dat bij jonge vaders het testosteronniveau daalt, vooral bij mannen die zeer betrokken zijn bij de zwangerschap en veel tijd doorbrengen met hun kinderen. Volgens de onderzoekers is die hormoonverandering biologisch te verklaren: het helpt mannen hun prioriteiten te verleggen zodra ze vader zijn geworden. Of die verandering ook verband houdt met een postnatale depressie bij mannen, moet nog worden onderzocht.
Feit is dat die andere grote risicofactor voor een postpartum depressie, de ingrijpende levensverandering, net zo goed voor de man geldt als voor de vrouw. Zestig jaar geleden was de rolverdeling tussen man en vrouw duidelijk: hij was kostwinner, zij zorgde voor de kinderen. Tegenwoordig zijn mannen meer betrokken bij de opvoeding en moeten zij er net zo goed midden in de nacht uit om met een huilende baby rond te sjouwen. “Dat vraagt om een forse aanpassing”, zegt psycholoog Louis Tavecchio. Hij is emeritus hoogleraar pedagogiek en deskundige op het gebied van vaderschap. “Mannen hebben minder tijd voor zichzelf en voelen zich schuldig als ze die tijd wel nemen. Ook speelt mee dat bij mannen vaak een competitieve sfeer heerst op het werk, en er veel van hen wordt gevraagd.”
Vluchtgedrag
Volgens Zweeds onderzoek uit 2017 van de universiteit van Lund wordt een postnatale depressie bij mannen sneller over het hoofd gezien. Waar depressieve moeders eerder geneigd zijn in bed te kruipen of snel in huilen uitbarsten, vertonen mannen vaak vluchtgedrag. Zij verliezen zich in werk, drank of drugs, zijn onrustig, snel geprikkeld en hebben een gebrek aan zelfcontrole. Daarnaast zijn mannen minder geneigd met psychische klachten naar buiten te treden. Terwijl vrouwen al niet graag toegeven dat het met de liefde voor de kersverse baby tegenvalt – zo’n 20 tot 50 procent praat er niet over – ligt dit percentage bij mannen volgens deze studie hoger: 83 procent.
Screening
Dat vaders geneigd zijn hun gevoelens voor zich te houden, merkt ook kinder- en jeugdpsychiater Mijke Lambregtse-Van den Berg. Zij deed onderzoek naar postpartum depressies bij mannen en coördineert een polikliniek in het Erasmus MC voor ouders met psychische klachten. “Het is opvallend dat alleen moeders zich in de polikliniek melden. Pas als we actief vragen of de vaders willen meekomen, ontdekken we vaak dat ook zij klachten hebben.” De screening op depressies bij jonge vaders moet daarom beter, vindt zij. Niet alleen omdat zij hier zelf bij gebaat zijn, ook omdat zo veel problemen bij kinderen kunnen worden voorkomen.
Cursus
David Borman is een van de weinigen die aanstaande vaders met een cursus door de zwangerschap loodst en hen voorbereidt op wat komen gaat. Tijdens zijn werk als verloskundige – vrij uniek voor een man – merkte hij dat veel mannen tijdens de bevalling van ‘toeten noch blazen wisten’. “Vaak nam ik zo’n man dan even mee naar de gang om te vertellen: dit is er aan de hand en dit kun je doen. Maar op een gegeven moment dacht ik: waarom doe ik dat niet van tevoren in een zaaltje?”
Sinds 2009 geeft Borman daarom de cursus ‘Aanpakken voor aanstaande vaders’. In twee avonden vertelt hij van alles over de zwangerschap (hoe ga je om met hormonen?), de bevalling (hoe kun je de pijn verlichten?), de kraamperiode (wat is jouw rol als je vrouw borstvoeding geeft?) en het aanstaande vaderschap (wat verandert er in je relatie?).
Blinde vlek
Daarnaast leert Borman aan professionals – verloskundigen, kraamverplegers, kinderdagverblijfmedewerkers – hoe zij vaders meer kunnen betrekken bij het proces. “Het is een blinde vlek. Alleen al de opstelling in de spreekkamer van de verloskundige: de behandelaar zit voor de moeder en de vader is weggestopt aan de zijkant. En waarom richten websites over kinderen zich allemaal op de moeder en zijn ze geschreven in jij-vorm? Het zou helpen om er ‘jullie’ van te maken.”
Verder lezen:
- Klik hier voor het gehele Volkskrant-artikel op Topics
- Rol vaderschap te weinig op netvlies zorgprofessional, interview met Louis Tavecchio door Vakblad Vroeg
- Betekenis vaderrol tijdens zwangerschap en bevalling onderschatte factor, interview met David Borman door Vakblad Vroeg
Congres Vaders in de 21e eeuw
Welke rol spelen vaders tegenwoordig in het leven van hun kind? Wat weten we eigenlijk vanuit wetenschap en praktijk over bijvoorbeeld de rol van vaders bij hechting, in de zwangerschap en bij borstvoeding? Het Congres Vaders in de 21e eeuw, een initiatief van NIP Sectie Het Jonge Kind en Vakblad Vroeg, komt op 18 april 2018 met antwoorden.
Meer informatie en aanmelden >
