Een veilige, goede start van het leven wordt jaarlijks vele duizenden baby’s onthouden. De oorzaak ligt in een verslechterende relationele sfeer. “Het is in dit verband hoog tijd dat de hulpverlening de ogen opent voor de betekenis van vaderschap in de babytijd”, stelt hoogleraar Louis Tavecchio.
Bij vraagstukken over opvoeding en gezinssituaties ging tot voor kort vrijwel alle aandacht uit naar de moeders. “Pas sinds een jaar of vijftien is serieus onderzoek op gang gekomen over de rol van de vader”, constateert Louis Tavecchio. “Met betrekking tot de babytijd leveren de studies waardevolle inzichten op over het belang van de vader-kindrelatie in de vroege kindertijd.”
Tweederangs ouder
Helaas vertalen de nieuwe inzichten zich nog veel te weinig terug in de werkelijkheid van alledag. “Er is nu erkenning voor het belang van vroege interactie van de vader met hun pasgeboren kind. Dat kun je zien aan de voorzichtige uitbreiding van het vaderschapsverlof. Maar daar is alles mee gezegd. Het is heel gek dat voor zo’n belangrijke gebeurtenis in het leven van de ouders een lang verlof beperkt blijft tot de moeders. Onderzoek toont namelijk klip en klaar de meerwaarde aan van nauwe betrokkenheid van vaders tijdens de zwangerschap, bij de geboorte en een intensieve omgang met het kind in het eerste levensjaar. Toch wordt de vader ten opzichte van de moeder nogal eens gezien als een tweederangs ouder. Jammer, want de meerwaarde van een actieve vaderrol in die uiterst belangrijke beginperiode vertaalt zich terug in zowel de ontwikkeling van het kind als in de ouder-kindrelatie.
Spanningen
Die tweede plek van de vader wordt nadrukkelijk zichtbaar wanneer het mis gaat tussen de ouders. “De spanning die in het lijf van de ouders zit, de ruzies en de stemverheffingen hebben direct invloed op het welzijn van de baby. Ieder kind, ongeacht de leeftijd, voelt de boosheid, de ongedurigheid en de onverschilligheid. Niet alleen in de manier waarop de ouders met elkaar omgaan, maar ook in de aanraking met de baby. Bovendien gaan de kwaliteit van de verzorging en de interactie achteruit.
‘Ieder jaar weer besluiten de ouders van vele
duizenden baby’s uit elkaar te gaan’
Zorgprofessionals rond zo’n gezin dienen alert te zijn op signalen in deze richting, benadrukt Tavecchio. “Alertheid op dit vlak kan de schade voor het kind beperken. Allereerst door het geven van voorlichting zodat de baby niet de dupe wordt van de relationele problemen. Daarbij kan het nuttig zijn om concrete voorbeelden te geven van de gevolgen van de onderlinge spanningen voor de ontwikkeling van hun kind. Als dit niet voldoende is, dan kunnen zij het gezin ondersteunen door middel van een therapie of begeleiding.”
Uit elkaar
Dit alles zal niet voorkomen dat vooralsnog ieder jaar weer de ouders van vele duizenden baby’s besluiten uit elkaar te gaan. En dan komt het feit dat de vaderrol dikwijls nog niet serieus meetelt pas echt bovendrijven, benadrukt Tavecchio. “Bij iedere instantie, of het nu de jeugdzorg, de kinderbescherming, de politie of de rechterlijke macht betreft, trekt de vader aan het kortste eind. Niet alleen als het gaat om de toewijzing bij wie de baby gaat wonen, maar ook ten aanzien van voogdij en omgangsregelingen. In de richtlijnen van het NJi stond tot voor kort dat het beter zou zijn om het kind niet bij de uitwonende ouder, bijna altijd de vader, te laten slapen en dit zeker niet te doen wanneer de moeder daar emotionele problemen mee heeft. Daarom ben ik blij dat het NJi mij gevraagd heeft om mee te denken over het herzien van deze passages in de tekst. De richtlijnen worden dus aangepast en dat vind ik een belangrijke doorbraak.”
Schrijnend
Op een ander heikel punt heeft Tavecchio vooralsnog geen invloed, namelijk de uiterst te kort schietende handhaving na rechterlijke uitspraken over de omgangsregelingen. “Neem het voorbeeld van een vader die zijn kind volgens de rechter dan en dan mag zien. In de praktijk komt het nogal eens voor dat de moeder daar geen gehoor aangeeft. Als de vader dan verhaal gaat halen bij jeugdzorg, de politie of een andere organisatie, staat de handhaving zelden aan zijn kant. Terwijl in omgekeerde gevallen de vader het kind direct moet meegeven aan de moeder. Dat is een heel schrijnende en tegenstrijdige situatie.”
Interview Vakblad Vroeg
