Kinderen met Downsyndroom hebben vaak een vertraagde taalontwikkeling, zowel in het begrijpen als het uiten van taal. Gebaren en andere alternatieve communicatievormen stimuleren de taalontwikkeling. Dat blijkt uit promotie-onderzoek van gedragsonderzoeker Stijn Deckers aan de Radboud Universiteit.
Gebaren en andere ondersteunende communicatievormen worden vaak niet meegenomen in onderzoek naar de woordenschatontwikkeling van kinderen met Downsyndroom. Daardoor bestaat er een onvolledig beeld van hun mogelijkheden, stelt Deckers. “Tijdens mijn onderzoek, waarin ik ruim veertig kinderen met Downsyndroom volgde, heb ik kinderen ontmoet die tot wel 300 woorden in gebaar gebruikten, maar nog niet of nauwelijks konden spreken.”
Vroeg beginnen
Deckers concludeert dat de taalontwikkeling van kinderen met Downsyndroom sterk vergelijkbaar is met die van normaal ontwikkelende kinderen, indien er wél rekening wordt gehouden met andere vormen van communiceren. Het is dus belangrijk om zo vroeg mogelijk met ondersteunende communicatievormen zoals gebaren te starten. “Zorgprofessionals moeten onderling beter afstemmen welke vorm van ondersteunde communicatie op welk moment nuttig is”, aldus Deckers. “Bovendien moeten zorgverleners in opleiding op die manier leren denken, over de grenzen van hun eigen beroep. We moeten interprofessioneel opleiden en samenwerken.”
Op zich gebeurt de ondersteuning bij de meeste kinderen met Downsyndroom weliswaar goed. Maar uit zijn gesprekken met onder meer logopedisten, leerkrachten en ouders van zo’n 60 kinderen met Downsyndroom in de leeftijd van 2 – 7 jaar bleek dat ook dat er nog werk aan de winkel is. “Enkele logopedisten en meerdere ouders wilden géén gebaren of andere communicatievormen inzetten, omdat ze er vanuit gaan dat dit de gesproken woordontwikkeling kan remmen.”
Beter afstemmen
Er zijn veel processen van invloed op de taalontwikkeling, bijvoorbeeld aandacht, geheugen, en motorische vaardigheden. Nu werken de logopedist, fysiotherapeut, en/of leerkracht regelmatig langs elkaar heen, ondanks de beste bedoelingen. “Ik volgde bijvoorbeeld een meisje met Downsyndroom dat naar een reguliere groep 1 ging. De leerkracht had speciaal gebarenles genomen en ging met pictogrammen werken, die was dus goed voorbereid. Maar in de klas bleek het meisje helemaal achterin te gaan zitten met haar rug naar de docent toe, omdat ze anders te veel prikkels kreeg en zich niet goed kon concentreren. Ze had dus helemaal niets aan de extra visuele ondersteuning.”
Niet alleen voor Downsyndroom
De resultaten gelden niet alleen voor mensen met Downsyndroom, maar eigenlijk voor iedereen met communicatieve beperkingen. Denk aan spraak- en taalproblemen door een beroerte, niet-aangeboren hersenletsel, of intensive care-patiënten met een buisje in de luchtpijp. “Dat je niet kan praten, betekent niet dat je niet kan communiceren. Verschillende patiëntgroepen zouden baat hebben bij extra aandacht voor ondersteunende communicatievormen.”
Doorbraak
Deckers deed jarenlang vrijwilligerswerk bij stichting Wigwam, een organisatie die kinderen met een meervoudige beperking tijdens vakanties een-op-een begeleiding biedt. “In 2009 begeleidde ik een jongen die minimaal communiceerde, hij sprak en gebaarde niet. “We hebben het idee dat er veel meer in hem zit, maar het komt er gewoon niet uit”, zeiden z’n ouders. Tijdens de vakantie zongen we iedere ochtend een goedemorgen-liedje, waarin het gebaar voor goedemorgen wel honderd keer terugkwam. Na drie dagen gebaarde hij goedemorgen naar mij! Toen ik het terug gebaarde, lachte hij. Zijn ouders stonden versteld, het was echt een doorbraak. Daarna hebben we extra op gebaren gefocust. Aan het einde van de vakantie kon hij vijftien gebaren. Dat was het moment dat ik inzag wat je met ondersteunde communicatie kan bereiken. Op dat moment wist ik zeker dat ik hiermee verder wilde.”
Bron: Radboud Universiteit
