Durven toegeven dat je iets niet weet… Wat is dat toch ongelofelijk moeilijk! Om op je gemak tegen een ouder zeggen: ‘Tja… Ik weet het ook niet.’ Of: ‘Geen idee? Wat een goede vraag!’
Deze dappere daad vergt moed. Zeker jonge hulpverleners durven vaak niet toe te geven dat ze iets niet weten. Maar ouders zitten helemaal niet op zo’n expertrol te wachten, ook al lijkt dat soms zo in het begin. Bovendien wordt de samenwerking met ouders veel gelijkwaardiger als je toegeeft dat je het ook niet weet, maar wel bereid bent om het samen met hen uit te zoeken. Dit betekent dilemma’s afwegen, je in de schoenen van alle gezinsleden verplaatsen en ideeën ontwikkelen. Het betekent ook dat je je snelle adviezen inslikt, maar wel betrokken blijft. Parallel hieraan modeleer je deze vaardigheden natuurlijk ook voor ouders, deze ‘not-knowing-stance’. Dit puzzelwerk is namelijk net zo’n nuttig onderdeel in het ouderschap als in de hulpverlening. Ouders hebben gereedschap voor de rest van de ontwikkeling als ze uit hun de-ouder-als-expert-rol durven komen en naast hun kind komen zitten, open en nieuwsgierig.
Er ligt zelfs wetenschappelijk bewijs dat deze vaardigheid de bovengemiddelde hulpverlener van de minder presterende onderscheidt. De beste hulpverleners combineren een hoog kritische houding naar het eigen handelen met een milde houding naar zichzelf als persoon. Je bent ook maar mens. Maar je instrumentarium vraagt om permanent bijslijpen en afstellen.
[su_note note_color=”#def5ff” radius=”0″] De columntekst, uitgesproken door Marilene de Zeeuw zelf, is ook via YouTube te beluisteren, klik hier [/su_note]
De ‘expert’-houding loslaten ligt helaas niet voor de hand. Veel van de huidige hulpverleners, docenten én cursisten zijn opgeleid om het wél te weten. Bij veel van ons is dat al begonnen op de basisschool: de gewoonte om elke dag tijdens de les je vinger op te steken als je het antwoord weet. Ik was ook zo’n kind. Lucky me, ik wist vaak het antwoord. Poor me, dat werd me niet in dank afgenomen. De tweedeling in de klas was daarmee een feit: een dikke kloof tussen de betweters en de niet-weters. En wat ook verloren is gegaan met elk goed antwoord dat ik gaf? Ik en de klas zijn tegelijkertijd de wijsheid verloren van het falen, exploreren, verdwalen, zoeken, puzzelen, doorzetten, balen en weer opnieuw beginnen.
In de geboortezorg, jeugdzorg en jeugd ggz zie ik vooral veel hoogopgeleide vrouwen. Hetzelfde verhaal dus. Allemaal bang om door de mand te vallen, allemaal bang voor falen en niet-weten. Ik inclusief. Hulpverleners zijn echte faal-hazen: deuren dicht en mooi weer spelen in de teamvergadering. En als er iets niet goed gaat? Dan waren het moeilijke cliënten. We zijn niet zo goed in zelfkritiek. Veel hulpverleners vinden het ongelooflijk moeilijk om collega’s mee te laten kijken bij wat ze doen. Daarom daag ik iedereen uit om meer aan intervisie te doen. En wel op zo’n manier dat het echt gaat over jou als persoon in relatie tot je werk. Weten je collega’s je drie sterke en drie zwakke punten al? Weten zij in welk lastig weer je je privé bevindt? En hoe dat van invloed is op je gesprekken? En welke ouders of kinderen jou op de kast jagen? Durf jij op de eerstvolgende teamvergadering een video in te brengen waarin je te zien bent: aan het werk met een ouder, jong kind of gezin? En kun jij dan rekenen op opbouwende feedback, op je gedrag, en niet op je persoon, van je teamleden? Hebben jullie een sfeer op de afdeling die voldoende veilig is om te leren en te falen?
Om zelf het goede voorbeeld te geven, en m’n angsten onder ogen te komen, ben ik met collega’s in al m’n kwetsbaarheid begonnen om rollenspelen te doen in intervisieverband. Het zijn oefeningen in het ambacht van moeilijke gesprekken. Inclusief bloopers. Omdat er niet zoiets bestaat als één goede manier om jonge ouders en hun baby te helpen. Te zien op Youtube onder Infant Mental Health Vaardigheden. Superspannend! Kwetsbaar. En gek, geloof het of niet, ik heb er toch lol in!
Marilene de Zeeuw
Marilene de Zeeuw is Klinisch psycholoog, Infant Mental Health Specialist en gedragstherapeut en supervisor VGCt. Ze werkt in de specialistische GGZ met (zwangere) ouders en hun jonge baby, peuter of kleuter.
